Makke schapen, op hol geslagen kuddes

Paul Kalma is altijd een belangrijk, tegendraads denker binnen de PvdA geweest. In de jaren tachtig zette hij als directeur van de Wiardi Beckman Stichting 'het socialisme op sterk water'. In de jaren negentig, toen Wim Kok afscheid nam van het socialisme en het afschudden van die ideologische veren deels als een bevrijding vierde, zag Kalma ineens 'de wonderbaarlijke terugkeer van de solidariteit'. En nu meent hij dat de politiek zich als makke schapen gedraagt en 'de economie uit handen heeft gegeven'. Het 'neoliberalisme' zou voor een depolitisering hebben gezorgd waaruit een onaangenamer maatschappij is voortgekomen die ruimte schept voor 'een wolf'.

Veel beeldspraak dus, en niet allemaal even duidelijk. Achteraf denk ik dat de Kalma die in 1988 het socialisme op sterk water zag staan meer gelijk had dan de Kalma van 1995 die een wonderbaarlijke terugkeer van de solidariteit ontwaarde. De Kalma van 2012 vindt dat denk ik ook, want de depolitisering en het neoliberalisme die hij als probleem signaleert, komen meer in de buurt van zijn analyse uit de jaren tachtig. Wat niet wil zeggen dat hij nu de spijker op de kop slaat. Het is maar de vraag of de politiek de economie uit handen heeft gegeven. Alle experimenten met 'marktwerking' die we de laatste dertig jaar hebben gezien, waren politiek bepaald, waarbij beleidsmakers zich kennelijk sterk genoeg achten om de economie naar hun wensen te sturen. Ogenschijnlijk hebben we een terugtrekkende overheid gezien, maar in werkelijkheid hebben we ambtenaren gezien die in zaken gingen en zich 'marktconform' lieten betalen. Daar waren heel veel sociaal-democratische bestuurders bij.

Mij lijkt dan ook niet dat de politiek de economie uit handen heeft gegeven. Eerder heeft de politiek een kaste van beleidsmakers zijn gang laten gaan die het lied van de markt zong en onderwijl de bescherming genoot van de overheid. De politiek heeft zich de markt heel goed laten smaken. Dat is wat anders. En die Umwertung aller Werte verklaart de huidige weerzin tegen de overheid en de (gevestigde) politiek in het algemeen, waar je na de kredietcrisis juist een algemene afkeer van het kapitalisme zou verwachten.

Minder dan ooit wordt het socialisme als oplossing gezien voor de huidige problemen. Wat niet wil zeggen dat 'de vrije markt' die op grote schaal mensen afschrijft geen herverdelingsproblemen schept. Het is aan sociaal-democraten (en christen-democraten) daar een intelligent antwoord op te vinden. Geklaag over het 'neoliberalisme' is dat niet. Jammer dat Kalma daarin lijkt te blijven steken, want erger dan makke schapen zijn op hol geslagen kuddes die stuurloos (zonder herder) op de afgrond aanstormen.

Bron(nen): Mootz