Crisis zoals in jaren 30 op komst? Geen reden voor paniek

Historicus Dirk-Jan van Baar leest met enige verbazing vergelijkingen tussen de economische crisis van nu en die van de jaren 30 van de vorige eeuw. Dat was toen de opmaat naar een vreselijke wereldoorlog. Kan het weer die kan op gaan? Ho, ho, niet zo snel, zegt Van Baar. "Angela Merkel laat zich niet gek maken en benadrukt steeds dat er geen snelle uitweg uit de crisis is."

Duitsland is minder rigide dan het lijkt

“Ik heb nooit begrepen waarom het in de jaren dertig zo mis kon gaan, maar nu snap ik het.” Aldus Martin Wolf in de Financial Times, op vrijdag 8 juni op Welingelichte Kringen samengevat door Gerard Driehuis.

Daarvoor zouden de volgende ingrediënten nodig zijn: kwetsbare economieën, een rigide monetaire politiek, een verhit debat – zonder conclusie – over wat moet worden gedaan, een diep geloof dat lijden nodig is, kortzichtige politici, onvermogen om samen te werken, en de neiging om te laat te reageren. Volgens Wolf hebben we dat nu allemaal, volgens Driehuis alle reden voor paniek.

Heeft Wolf nu het licht gezien? Dat de westerse economieën kwetsbaar zijn, is waar, maar dat heeft alles te maken met de (onopgeloste) schuldencrisis en gebrek aan vertrouwen. Het zou gek zijn als dat anders was. Dat er een verhit debat wordt gevoerd over wie daarvoor verantwoordelijk is, wie de rekening moet betalen en wat daaraan te doen is, is ook waar. Maar een verhit politiek en academisch debat is een teken van geëngageerd nadenken en het tegendeel van oorlog.

Verschil met de jaren dertig is dat die er toen tussen 1914 en 1918 net een wereldoorlog was geweest en diepe wonden had achtergelaten, wat tussen 1939 en 1945 tot een nieuwe wereldoorlog zou leiden waarvoor de crisis van de jaren dertig de opmaat was.

Een nieuwe oorlog, hoewel niet waarschijnlijk, kan nog steeds, maar die twee oude wereldoorlogen liggen al decennia achter ons en de schuldvraag daarvan is nu wel opgelost. Een diep geloof dat lijden nodig is, zie ik niet. Integendeel, er wordt vastgehouden aan een hedonistisch geloof dat we moeten blijven consumeren en dat we de economie nu niet kapot moeten bezuinigen. In lijden schept niemand zin.

Alleen in Duitsland, het enige land waar ze niet (meer) in schulden maken geloven en waar de economie nog goed draait, denken ze daar anders over. Vandaar dat de hele wereld nu een oogje heeft op de Duitse kredietwaardigheid.

Zijn de Duitse politici nu kortzichtig en rigide? Dat lijkt mij niet. Als het op kortzichtigheid aankomt zijn de Duitse politici het meest op stabiliteit (= duurzaamheid) gericht, en wie Angela Merkel van 'rigiditeit' beticht negeert de enorme borgstellingen waartoe Duitsland nu al voor de Zuid-Europese probleemstaten bereid is geweest.

Daarbij hebben de Duitsers afscheid genomen van hun voornaamste geloofsartikel dat in de EMU-verdragen was vastgelegd: het no-bail-out-beginsel. Daaruit spreekt juist wel een bereidheid om samen te werken en de euro praktisch kost wat kost overeind te houden. En dat er misschien een neiging is om te laat te reageren ('too little, too late'), komt omdat behoedzame politici nu eenmaal niet in de (afgrondelijke) toekomst kunnen kijken en geen zin hebben daarop een voorschot te nemen.

Dat lijkt mij erg verstandig en geen reden voor paniek, waarvoor trouwens nooit een goede reden is, zeker niet in tijden van crisis. Dan is het zaak het hoofd koel te houden, wat Merkel doet. Zij laat zich niet gek maken en benadrukt steeds dat er geen snelle uitweg uit de crisis is. De Duitsers staan nu geen Blitzkrieg voor, maar een stap voor stap benadering waar de Angelsaksische wereld juist geen geduld voor heeft.

En o ja: een nieuwe Hitler is in Duitsland in geen velden of wegen te bekennen, en daarbuiten ook niet. Die Martin Wolf (enge naam trouwens, heette de hond van de Führer ook niet zo?) ziet ze vliegen. Misschien hebben de Britten een iets te rijke fantasie als het over Duitsers en Europa gaat. Daarom speculeren ze ook iets te graag over de ondergang van de euro. De Britten als nieuwe paniekzaaiers in Europa. Het is even wennen, na al het bloed, zweet en tranen dat ooit door Churchill in het vooruitzicht werd gesteld om de 'V' van Victory te bereiken. Die laconieke Britten van toen zijn mij een stuk liever dan de hongerige wolven die nu in de City het beursklimaat bepalen.