Waarom je volgens experts het beste alle voedingsnieuws kunt negeren

Nooit eerder waren we zoveel bezig met het effect van voeding op gezondheid. We verslinden berichten over de heilzame effecten van koffie en chocola of over de kans op kanker als je te veel of juist te weinig van het een of ander consumeert. Maar feitelijk deugt er van al die wetenschappelijke onderzoekjes niet veel. Negeer ze dus maar, adviseren voedingswetenschappers in het Vlaamse wetenschappelijke tijdschrift . De ene keer moeten we meer melk drinken, de andere keer juist weer minder. We moeten meer groente eten, maar veel bewijs voor het nut ervan is er niet. Kortom voedingswetenschap is lastig, de effecten van bepaalde voedingsmiddelen zijn nooit groot en wetenschappers spreken elkaar niet zelden tegen. De belangrijkste tip van voedingsexpert Martijn Katan van de Vrije Universiteit Amsterdam luidt dan ook: "Negeer voedingsnieuws, want het is meestal fout." Een van de grootste problemen van de voedingsepidemiologie is het zogenoemde ‘confounding’: Mensen die gezond eten, zijn vaak hoger opgeleid, roken minder, sporten meer. Niet hun voedingspatroon, maar die andere factoren – ‘confounders’ – zouden waargenomen verschillen kunnen verklaren. Verder is bijna alles wat mensen eten met elkaar gelinkt. Wie veel groente eet, eet doorgaans ook minder fastfood en drinkt minder frisdrank. Stevige vleeseters drinken vaak ook meer alcohol. Zo is het ongelooflijk moeilijk om aan te tonen wat ervoor zorgt dat de ene mens ouder wordt dan de andere. Wetenschappers proberen hier natuurlijk statistisch voor te corrigeren, maar dat valt niet mee. Andere moeilijkheid is dat voedingswetenschappers afhankelijk zijn van wat mensen zelf rapporteren. Dat is vaak onbetrouwbaar. Theo Niewold, die aan de KU Leuven voedingsepidemiologie doceert, herinnert zich bijvoorbeeld een studie naar de gezondheidseffecten van verschillende types vetten, waarbij de totale energie-opname van de proefpersonen gemiddeld minder dan 1.400 kilocalorieën per dag bedroeg. "Dat zijn bijna concentratiekamptoestanden. Dan weet je dat mensen hun consumptie hebben onderschat en dat de resultaten van zo’n studie onbetrouwbaar zijn," aldus Niewold. Hoewel onderzoekers in hun studie vaak netjes aangeven dat er geen causaal verband mag worden getrokken, gaan ze daarna vaak de mist in door volop te speculeren over de verklaringen voor het verband. Sander Kersten, voedingsexpert aan Wageningen Universiteit vertelt: "Dat is de standaard manier om zo’n paper te schrijven. Het is vaak pure speculatie. Wetenschappers weten dat op zijn waarde te schatten, maar het brede publiek raakt in de war." Als er al een verband wordt gevonden, is het vaak ook nog heel klein. "De grote verbanden zijn na tientallen jaren onderzoek langzamerhand opgehelderd", zegt Kersten. "Wat overblijft zijn kleine effecten. We klooien wat in de marge en zijn niet zeker of we een echt effect of ruis meten." Ten slotte is er nog het bekende probleem van de behoefte aan publiciteit. Onderzoekers hebben subsidies nodig. Die krijgen ze gemakkelijker als ze studies hebben uitgevoerd met klinkende resultaten die de media halen. Hun persberichten dikken ze dus graag wat aan. De beperkingen van het onderzoek laten ze liever wat achterwege. Journalisten moeten vervolgens ook scoren dus zij overdrijven eveneens liever dan dat ze de conclusies afzwakken. Katan: ‘Zo draait het circus helaas." Toch vindt hij de voedingswetenschap wel relevant. "Over de relatie tussen voeding en kanker weten we vrijwel niets, net als over het verband met de achteruitgang van onze hersenfuncties bij het ouder worden." Hij denkt dan ook dat voedingsadviezen nog kunnen veranderen. "De onderbouwing van het advies om veel groenten en fruit te eten, is wankel. Het past in een tijd waarin overgewicht een groot probleem is. In groenten en fruit zitten minder calorieën dan in worst of taart. Maar het bewijs dat ze hart- en vaatziekten of kanker voorkomen is zwak. Dat deel van het groenten- en fruitadvies zou wel eens uit de mode kunnen raken."

Bron(nen): EOS