Politici zetten de democratie in de uitverkoop

Men zegt dat de burger zo mak is als een schaap. Helaas klopt dit. Zou die burgerlijke onverschilligheid mede zijn veroorzaakt door slapende politici?

We moeten al dertig jaar bezuinigen. Momenteel moeten we nog méér bezuinigen. En Griekenland, Italië, Spanje en België moeten nóg meer bezuinigen. Een sluitende begroting is heilig verklaard. Sommigen pleiten in EU-verband zelfs ervoor dit grondwettelijk vast te leggen. Absolutisme ten top! Zouden politici beseffen dat als burgers de keel wordt dichtgeknepen het consumptiepatroon zodanig laag wordt dat dit contraproductief is voor de economie? Is het niet verstandiger om in fasen te bezuinigen, zodat de politiek een sociaal gezicht behoudt en tegelijkertijd de economie niet stil valt?

Na de Tweede Wereldoorlog gaat het om de opbouw van een rechtvaardige samenleving. Hieraan ligt een maatschappelijk contract ten grondslag waarin de maatschappij als geheel centraal staat en niet slechts een bepaalde klasse. Iedereen moet kunnen delen in de welvaart. Sinds de opkomst van het neoliberalisme in de jaren tachtig van de vorige eeuw, is dat sociale contract langzaam maar zeker uit beeld verdwenen en uiteindelijk in de prullenbak beland.

Waarom hebben grote middenpartijen zoals de sociaal-democratische en de christenpartijen zich zo gemakkelijk overgegeven aan het neoliberalisme?

We kunnen vaststellen dat de greep van de overheid op de economie is verzwakt en geruisloos uit handen is gegeven aan de markteconomie. In 2001 signaleert de Britse filosofe/econome Noreena Hertz dit proces en noemt het in haar gelijknamige boek ‘de stille overname’. Westerse regeringen zijn in stilte overmeesterd door de macht van multinationals. De overheid is machteloos en laat de marktwerking alles bepalen. Economische kwesties zijn daardoor gedepolitiseerd en volledig overgegeven aan de markteconomie, met als gevolg dat de globalisering de afbrokkeling van de democratische rechtsstaat in razend tempo voortzet. Het bedrijfsleven regeert.

Doordat de politiek de samenleving uit handen heeft gegeven aan de markteconomie, is een doordringende commercialisering en maatschappelijke verharding in gang gezet en lijken politieke partijen niet meer in staat om wezenlijke maatschappelijke problemen onder de aandacht te brengen: vergroting van inkomensverschillen, toenemende ongelijkheid wat betreft kansen in de samenleving, verarming onder de bevolking, monddood verklaren van burgers, inperking van de verzorgingsstaat, etc. Koot en Bie’s ‘vrije jongens’ hebben het voor het zeggen: snel winst maken, niet lullen, zakken vullen. De rest zoekt het maar uit. Materiële rijkdom lijkt de zin van het leven te ventileren.

Maar waar houdt de politiek zich dan mee bezig? Terwijl de verzuiling steeds meer vervaagt, concentreren politieke partijen zich op interne kwesties en ontwikkelen zich als bestuurlijke organisaties zonder gevoel voor de maatschappelijke leefwereld. Het contact met de burger wordt verwaarloosd. Bovendien nemen inhoudelijke politieke discussies tussen de verschillende ideologieën steeds meer af. Het ontketende marktmechanisme is ontaard in een bizarre polarisatie waarbij allerlei culturele kwesties (boerka, hoofddoek, nationale identiteit, etc.) tot sociaal-economische vraagstukken zijn gemaakt. Ze zijn de nieuwe thema’s van de politiek, die louter bestuurlijke verantwoordelijkheid neemt en geen macht meer heeft om de teloorgang van de sociale economie een halt toe te roepen. We concluderen: hoe meer sociaal-economische problemen, waarover de politiek zwijgt, des te meer wordt de maatschappij gepolariseerd. Depolitisering van belangrijke sociaal-economische problemen stimuleert namelijk de afbrokkeling van wezenlijk gemeenschapsgevoel binnen de pluriforme maatschappij.

Het neoliberalisme heeft de sociale economie ingewisseld voor een ongebreideld kapitalisme. De overheid heeft aan invloed ingeboet, het politieke debat is vervlogen en maatschappelijke bindingen zijn doorgesneden. Het is bizar dat allerlei culturele zaken tot politieke thema’s zijn gemaakt, terwijl belangrijke sociaal-economische problemen zijn gedepolitiseerd en aan de markteconomie worden overgelaten. Wat hebben we aan een overheid die de publieke sector privatiseert, het aandeelhouderskapitalisme stimuleert, een ondernemersvriendelijk klimaat waarborgt, flexibilisering van de arbeidsmarkt in gang zet en globalisering heilig heeft verklaard, terwijl geen enkele aandacht wordt gegeven aan allerlei sociaal-economische en politieke problemen die al deze veranderingen tot gevolg hebben gehad en geen interesse meer bestaat voor ideeënvorming?

De burger is mak, in slaap gesust door makke politici die uiteindelijk zelf in slaap zijn gevallen – zoals de Duitse filosoof Friedrich Nietzsche al meer dan een eeuw geleden over de burger vaststelt. Er is nauwelijks nog tijd en ruimte voor een wezenlijk gesprek. Zelfs niet in de Tweede Kamer. Iedereen lult, niemand luistert. Politici zetten de democratie in de uitverkoop… en daar moeten we met zijn allen fanatiek tegen protesteren…

Bron(nen): Etienne Kuypers Speakers Academy Boeken Etienne