Over kou, bruin vet en overgewicht. En wat we zelf kunnen doen

Ivan Wolffers, arts en publicist, over bruin en wit vet. Niet alle vet is slecht. Maar van slecht vet hebben we te veel. De evolutie heeft ons helaas niet op het leven in de 21ste eeuw - veel eten, weinig bewegen - voorbereid.

Zaterdag stond in de bijlage van het NRC Handelsblad een artikel over de relatie tussen kou, bruin vet en overgewicht. We moeten het bruine vet aan het werk houden, want het is het enige vet in ons lichaam dat nog een beetje meewerkt. Het witte vet dat we gratis krijgen bij het consumeren van teveel wat niet goed voor ons is – van dubbele Macs tot de nieuwe 700 kilocalorieën bevattende pizzapunten van Pizzahut – werkt ons alleen maar tegen en zorgt voor ontstekingsfactoren die ons naar de afgrond voeren.

Vergeef me mijn wat poëtische omschrijving. Bruin vet doet dat allemaal niet en in een koude omgeving steekt het de handen uit de mouwen om ons warm te houden. Zet de thermostaat 1 of 2 graden lager en je draagt bij aan een goed gewicht. Het is helemaal waar, maar net als bij alle wetenschappers die zich grondig in iets verdiept hebben geeft ook deze academicus een goed zicht op één kant van de zaak, maar verdwijnt het totaalplaatje. Net als de Duitse wetenschapper Roenneberg die slaappatronen van 65.000 mensen analyseerde en ontdekte dat voor elk uur slaaptekort de kans op overgewicht 33 procent groter wordt. De hormoonbalans raakt van slag en die heeft weer invloed op hoeveel glucagon en hoeveel insuline er vrij komt.

Zo komen de mannen en vrouwen die een eiwit ontdekt hebben dat er een bepaald eiwit is dat het bruine vet activeert ook in de krant. De mensen die gevonden hebben dat als je veel hard loopt je lichaam eiwitten aanmaakt die het metabolisme gunstig beïnvloeden komen ook in het nieuws. De onderzoekers die aangetoond hebben dat een ei bij het ontbijt je minder doet eten gedurende de rest van de dag http://www.webmd.com/diet/news/20120511/eggs-at-breakfast-may-delay-hunger krijgen ook hun vijf minuten roem. De nijvere microbiologen die ontdekten dat het aan de darmbacteriën ligt haalden deze week ook het nieuws  . En ga zo maar door. Allemaal leveren ze informatie over een deel van het overgewichtsprobleem, maar het totaal beeld verdwijnt uit zicht. Onze levensomstandigheden veranderen doordat we proberen de samenleving te aangenaam en effectief te maken. Er is altijd licht en een scherm waarop je iets kunt zien en dus slapen we minder. Er is altijd warmte omdat we ons daarin behaaglijker voelen en daarom worden we ook een klein beetje dikker.

We hebben werk en vervoer zo effectief mogelijk georganiseerd en daardoor doen we steeds minder zelf. We hebben een voedingsdistributiesysteem ontwikkeld waarin de promotie van vet en zoet actief bevorderd wordt, zelfs aan peuters. En nog veel meer. Ons milieu interne kan er helemaal niet mee omgaan, want is in de evolutie ontwikkeld voor een heel ander soort mens.

Overgewicht en alle gevolgen daarvan zorgen voor chronische ziekte, menselijk leed en een onbetaalbare zorg. Wat doen we? We doen alsof het een individueel probleem van mensen is, sporen ze aan zelfbeheersing te tonen, meer te gaan rennen maar wat die mensen ook doen, ze falen. Dat kan ook niet anders, want de wereld waarin ze moeten leven verandert niet.

Overgewicht is net als de milieuproblematiek een probleem dat je samen op moet lossen door te heroverwegen of de wereld waarin we leven en die we voor het gemak ´normaal´ zijn gaan noemen wel gezond genoeg voor ons is. Maar helaas, zoals met alles, wie voor zulke gecompliceerde problemen met een simplistische oplossing kan op applaus rekenen.