Democratie ad absurdum

Journalist en historicus Dirk-Jan van Baar over hoe Griekenland de verkiezingen van 6 mei in juni nog eens overdoet. 'Politieke vernieuwing ad absurdum':

De Grieken gaan de verkiezingen die ze op 6 mei hebben gehouden in juni nog eens overdoen. Het is een experiment waar Maurice de Hond z'n vingers bij af kan likken. Dit is politieke vernieuwing ad absurdum. Dat mag je ook verwachten van Griekenland, bakermat van de democratie en dus ook proefstation voor de wereld. Wat het hedendaagse Athene laat zien is dat nieuwe verkiezingen niet alleen een feest voor de democratie zijn, maar ook de uitslag wissen van verkiezingen die net zijn gehouden. Wat is een parlement waard dat na twee maanden alweer wordt opgeheven? Niet veel, ik zou er geen drachme voor geven.

Politieke vernieuwers beweren voortdurend dat het volk meer bij de politieke besluitvorming moet worden betrokken. Griekenland laat zien dat dit onzin is. Het leidt tot chaos, een ander Grieks woord. De grootste bedreiging voor de democratie is geen militaire coup, maar totale flauwekul. Van 1967 tot 1974 hadden de Grieken een kolonelsregiem. Maar een geluk bij een ongeluk was dat de Griekse militairen niet konden waar ze voor betaald werden: oorlogen winnen. Na de invasie van Cyprus in augustus 1974 door de Turken konden de kolonels inrukken en werd op de golven van het Griekse nationalisme de democratie heringevoerd. Europa vond het prachtig en de Grieken mochten als beloning lid worden van de EG en op het laatste moment zelfs toetreden tot de euro. Dat laatste ging bijna stiekem, zodat de andere Europese volken het niet merkten. Er veranderde in korte tijd in Europa zoveel dat die oude Grieken er nog wel bij konden.

Nu hebben de Grieken wel democratische politici, die heel goed luisteren naar hun volk, maar niet doen waarvoor ze zijn gekozen: fatsoenlijk het land besturen. Logisch dus dat de zittende partijen die niet alleen de Europese bondgenoten een rad voor ogen hebben gedraaid, maar ook hun eigen volk, door de Grieken zijn weggestemd. Omdat de Grieken nu hebben gekozen voor fantasten die zeggen dat ze wel de euro willen houden, maar zich niet aan de Europese afspraken willen houden, mogen ze nog een keer naar de stembus. Griekse opiniepeilers voorspellen nu al dat die fantasten nog meer aanhang krijgen en de grootste partij gaan worden. Verkiezingen zijn een feest voor de democratie, en omdat de nieuwgekozen democratische politici geen regering hebben kunnen vormen, mag het volk nogmaals zeggen hoe het verder moet en houden ze nog een feestje.

Veel politieke commentatoren hoor je zeggen dat Europa de Griekse democratie buiten werking heeft gesteld. De Grieken zouden slechts kunnen kiezen tussen de duvel en de mallemoer en niks te kiezen hebben. Mij lijkt het kiezen tussen twee kwaden juist de essentie van de democratie, waarbij politici die het slecht gedaan hebben door de kiezers kunnen worden gecorrigeerd. Het probleem is echter dat de hele Griekse elite heeft gefaald en dat de Griekse kiezers nu voor nieuwe politici gaan die het nog erger maken. Kun je een correctie in de verkeerde richting nog een correctie noemen? Is het Griekse volk tot behoorlijk zelfbestuur in staat als de eigen politieke elite er al zo'n bodemloze put van heeft gemaakt? En kan Europa, dat geen legermacht heeft, een land onder curatele plaatsen dat in staat van permanent zelfbedrog verkeert en over kolonels beschikt die geen oorlogen kunnen winnen en niet eens een fatsoenlijke militaire coup meer willen plegen?

Het antwoord op deze vragen luidt drie keer nee, waar het drie keer ja zou moeten zijn. Daarbij komt dat Griekenland, wil het democratisch blijven, ook na de verkiezingen in juni weer nieuwe verkiezingen moet kunnen houden. Niet in augustus natuurlijk, want die maken de uitslag van juni weer ongedaan en dat schiet niet op. Maar over pakweg vier jaar, wat zou betekenen dat het land in 2016 nog bestaat en in die tussentijd op de een of andere manier een effectieve regering moet hebben gehad. Dat zou een democratisch wonder zijn dat in alle rede niet kan worden verklaard, een overwinning op de totale flauwekul zoals de wereld die nog nooit heeft gezien. Dan is het ook weer zaak de Griekse politieke filosofie serieus te nemen. Tot die tijd zou ik zeggen dat je zuinig moet omspringen met je stemrecht. Elke twee maanden verkiezingen, dat is te veel en tegelijk helemaal niks. Democratie heeft pas waarde als je niet te vaak naar de stembus gaat, laten we zeggen hooguit één keer per vier jaar. Stemmen kan iedereen, besturen is de echte kunst.