Leading from behind

Mootz
maandag, 04 juni 2012 om 00:00
welingelichtekringen header 1
George W. Bush gold als een oorlogsmisdadiger. Tony Blair werd Bliar. Hun oorlog tegen het terrorisme zou op leugens zijn gebaseerd, net als de inval in Irak. In Europa maakten vele critici zich zorgen over mensenrechtenschendingen door het Westen, en verwezen naar Guantánamo Bay, waar van terroristische activiteiten verdachte moslims opgesloten en verhoord werden, zonder kans op een eerlijk proces. Het Westen zou zichzelf te grabbel gooien en de eigen geloofwaardigheid op het spel zetten.
Barack Obama, die in november 2008 als de man van hope en change tot de nieuwe president van Amerika werd gekozen, heeft daar geen last van. Hij beloofde Guantánamo in zijn eerste jaar te sluiten, richtte een boodschap van verzoening tot de moslimwereld, schafte de naam oorlog tegen het terrorisme af, en kreeg in 2009 meteen de Nobelprijs voor de Vrede. Niet dat de president daar blij mee was. Hij begreep onmiddellijk dat zo'n prijs verplichtingen schept en dempte zelf de hoge verwachtingen. In een realistische toespraak zei hij de wereld te nemen zoals die is. De president was ook niet tegen oorlogen. Hij was alleen tegen domme oorlogen. Daarmee doelde hij op Irak, waaruit de Amerikaanse troepen inmiddels zijn teruggetrokken, en in mindere mate op Afghanistan, waarmee ondanks een in gang gezette troepenafbouw nog wel een afstandelijke betrokkenheid blijft bestaan.
Ondertussen horen we niks meer over zijn (mislukte) verzoeningsgebaren richting moslimwereld. Guantánamo is nog altijd in bedrijf. Obama voert ook nog altijd de oorlog tegen het terrorisme, al mag die niet zo heten. Experts benadrukken de continuïteit met het beleid van George W. Bush, de man die Obama juist niet wilde zijn. Dat is hij ook niet. Bush zou nooit zo koel op het afschieten van Osama bin Laden hebben gereageerd. Obama heeft een hele andere, bijna onzichtbare manier van leiding geven. Maar van Bush nam hij wel de plannen over om het nucleaire programma van Iran via een computerworm (cyberwar) te ontregelen. En hij laat aanvallen uitvoeren met drones, onbemande vliegtuigjes, die vanaf bases in Amerika worden bestuurd en op grote afstand aanvallen kunnen uitvoeren.
Interessant is dat Obama al die aanvallen, die in aantal zijn toegenomen, persoonlijk goedkeurt. Dat zou te maken hebben met ideeën uit zijn studententijd over 'rechtvaardige oorlog', die hij aan christelijke denkers als Augustinus en Thomas van Aquino ontleent. Een moslim kun je Obama dus niet noemen, eerder een messianistisch leider die vanuit zijn hemelse positie toekijkt. Leading from behind, wordt dat ook wel genoemd, en we zagen dat het best bij de NAVO-acties tegen Libië, waar de Fransen het voortouw namen en de Amerikanen rugdekking (en munitie) gaven. Er vertrekt geen drone zonder instemming van Obama. De president voelt zich daar speciaal verantwoordelijk voor. Obama, die bepaald niet oorlogszuchtig is, wil het doden zo schoon mogelijk houden.
Dat klinkt politiek rationeel en ethisch verantwoord. De methode van Obama heeft ervoor gezorgd dat Amerika tot nu toe niet veel aanstoot heeft gewekt, althans niet in het Westen zelf, waar Bush en Blair het juist wel moesten ontgelden. Maar het maakt ook Obama kwetsbaar. Naar buiten toe wekt hij de indruk een man van vrede en verzoening te zijn, begaan is met de mensenrechten. Tot nu toe is dat verhaal geslikt, misschien ook omdat de critici van de oorlog tegen het terrorisme vier jaar geleden de zijde kozen van Obama. Veel progressieven in Europa willen ook liever niet weten wat hun held in het geheim allemaal uitvoert. Maar voor Obama zelf gaat die vlieger niet op. Hij weet precies wat hij aan het doen is en wat de met zijn instemming op pad gestuurde drones aanrichten. Op dit punt is Obama een leader from behind die nooit zal kunnen beweren dat hij het niet geweten heeft. Obama is geen oorlogsmisdadiger of leugenaar. Maar ondertussen laat hij willens en wetens en in strikte vertrouwelijkheid wel degelijk operaties uitvoeren die de schijn wekken in strijd te zijn met de mensenrechten. Dat kan nog spannend worden als Obama uit de gratie valt en activistische juristen in Den Haag of elders het op hun heupen krijgen. Wees niet verbaasd als Obama ook de eerste Amerikaanse president is die zich voor een internationale rechtbank moet verantwoorden wegens schendingen van het oorlogsrecht.