Speltheoreticus zag informateur Lubbers al komen: er komt een kabinet met het CDA

De Volkskrant laat Arthur Schram van de Universiteit van Amsterdam op basis van een oorlogspel de formatie voorspellen. De speltheorie – de wetenschap van onderhandelen en optimalisatie, groot geworden in de Koude Oorlog, een paar keer onderscheiden met de Nobelprijs – heeft een bijzondere afdeling die bedacht lijkt te zijn voor de Nederlandse kabinetsformatie: de coalitional game theory, de theorie van de coalities. Het is een theorie die geldt voor tamelijk ongestructureerde vormen van onderhandelingen, voor spellen zonder regels, waarin iedereen voor zijn beurt mag praten en iedereen mag reageren. Geknipt voor de Nederlandse coalitievorming.

Om de formatie in de speltheorie te kunnen vangen, moet eerst worden vastgesteld waarover men precies onderhandelt. Vervolgens kunnen deze gespreksonderwerpen worden teruggebracht tot een paar dimensies: de zaken die echt belangrijk zijn. Dus voorspelt de speltheorie gewoon weer een kabinet (een evenwichtssituatie, heet dat) met het CDA. Dat kan met VVD en PvdA, of met VVD en PVV. Waarbij de aanname in het tweede geval is dat het ook de PVV vooral omdie ene dimensie gaat – de inkomensverdeling – en dat die partij zijn vreemdelingenhaat even inslikt.

Er is een derde mogelijkheid: nieuwe verkiezingen. ‘Als de onderhandelende partijen nieuwe verkiezingen als reële optie gaan zien, dan kan dat een derde evenwichtssituatie worden’, zegt Schram. Als er wél regels waren, en iedereen om de beurt (naar grootte) een coalitievoorstel kon doen, dan kreeg je heel andere uitkomsten. De VVD zou als grootste partij niet te veel kunnen eisen, omdat daarna de PvdA aan zet zou komen. ‘Je zou dan in elk geval nu wel een regering hebben.’