Politiek is dood

Wat is aan de hand in de westerse politiek? Wie is nog bezig met alternatieven voor de ingeslapen burgerlijke consumptiementaliteit?

Kritiekloos en alternatiefloos hobbelt de westerse burger voort. Laf. Iedereen past zich aan het gangbare aan. De tijdgeest is conform. Men denkt en handelt hetzelfde, houdt van dezelfde muziek, draagt dezelfde kleren en gehoorzaamt geruisloos de markteconomie. Het politieke bedrijf is gedepolitiseerd. Verschillen tussen politieke partijen zijn nagenoeg verdwenen, hun ideologische achtergrond is vervaagd en inhoudelijk is alles met elkaar verenigd. Moderne politici lijken meer op boekhouders dan op gekozen volksvertegenwoordigers die maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen. Besturen en rekenen. Gebrek aan ideeën. Het gangbare wordt niet meer ter discussie gesteld. Een utopische horizon, ideologische conflicten en specifieke idealen worden nauwelijks nog geventileerd. De politiek heeft zichzelf gedepolitiseerd en is verworden tot risicoloos bedrijfsmanagement waarin wezenlijke toekomstvisies ontbreken. De moderne democratie is hiermee ondemocratisch.

In een apathische maatschappij is het natuurlijk niet vreemd dat simpele ideeën wortel schieten. Een figuur als Geert Wilders spint garen bij de slapende mens. Hij is een bliksemafleider voor de depolitisering, terwijl hij de oorspronkelijke politieke tegenstellingen met klem benadrukt en op die manier in feite de politiek weer politiseert. Traditionele politici kunnen in zo'n ontregelende maatschappij hun morele superioriteit ten opzichte van het politieke populisme exploiteren. Hun ideeën blijven echter vaag. Vandaar dat het populisme uiterst serieus moet worden genomen. We zijn te pletter gevallen in een controlesamenleving waarin iedereen en alles wordt gedisciplineerd en geobserveerd, terwijl nauwelijks ruimte voorhanden is om politieke visies met passie uit te dragen en zo de essentie van democratie wordt gewaarborgd: permanente herbronning om de samenleving telkens opnieuw vorm te geven.

De politiek is dood. Er is geen sprake van politieke energie noch van een werkzame utopische verbeeldingskracht die maatschappelijke veranderingen in gang weet te zetten. We worden voortdurend 'getrakteerd' op een menu à la carte waarin louter cliché's over de politiek en de maatschappij worden geserveerd. Hapklare brokken komen op ons bord via vluchtige tweets van politici en snel in elkaar geflanste programma's als 'De wereld draait door' en 'Pauw & Witteman'. Versimpeling van de complexe sociale werkelijkheid dringt vragen over 'verantwoordelijkheid' en 'solidariteit' naar de rand van ons bord. De economische c.q. financiële crisis is dan ook tevens een geestelijke crisis, waarin de moderne gedachteloosheid pijnlijk aan de oppervlakte komt en waaruit blijkt dat we gevangen zitten in het web van het consumptiekapitalisme. Verdeel en heers. Het sociale wordt ontkend, verantwoordelijkheid en solidariteit zijn inhoudsloze begrippen geworden.

Nieuwe democratische vormen kunnen alleen tot stand komen via protest van intellectuelen en journalisten en mobilisering van burgers die in verzet komen tegen de zelfgenoegzame politici van de ingeslapen democratie. Bovendien moeten de dominantie van de media en van de markteconomie ter discussie worden gesteld, zodat we het bedrog van onze behoudzuchtige politici met hun doctrinaire ideaal van economische groei voorgoed kunnen ontmaskeren. De Franse filosoof Albert Camus heeft ons geleerd dat alleen protest tegenwicht kan vormen om vastgeroeste systemen wakker te schudden. Het is van levensbelang verschillende utopische toekomstvisies open te houden, met name die waarin verantwoordelijkheid voor de ander en voor de totale organische werkelijkheid centraal staan en ons weer van de nodige hartstocht weten te voorzien. Democratie is een utopisch proces, als we dit serieus nemen kan het politieke bedrijf weer een levend ingrediënt worden binnen de samenleving. Politici aller landen: verenigt u...

Etienne Kuypers, Speakers Academy, Boeken van Etienne Kuypers