Nederland wilde Joden in Suriname plaatsen

Het is een onopgemerkte episode uit de Nederlandse koloniale geschiedenis: het  plan voor vestiging van ontheemde Europese Joden in Suriname. NRC schrijft er vandaag uitgebreid over dankzij een net verschenen proefschrift van Alexander Heldring. De Nederlandse VN-afgevaardigde (en latere minister) E. Sassen kondigde op 26 november 1947 in de Algemene Vergadering met trots aan dat op initiatief van het Surinaamse parlement „en met de oprechte steun van mijn regering een overeenkomst werd gesloten voor grootschalige hervestiging in Suriname van dertigduizend Joden”. Het ging om een initiatief van de Amerikaans-Joodse organisatie The Freeland League. Oud-diplomaat Alexander Heldring ontrafelde de affaire in een promotieonderzoek. Ingrediënten: politiek geblunder, competentiestrijd, communistenvrees, antisemitisme en zionisme. De aanvankelijke Nederlandse steun voor het plan was mede ingegeven door de wens de internationale reputatie op te poetsen. Bovendien kon Suriname door de vestiging van ontheemde Joden, die Nederland zelf niet wilde opvangen, een economische impuls krijgen. De Nederlandse ministerraad stelde zich welwillend op, al vroeg minister Lieftinck (Financiën) wel om een kostenberekening. Maar in de loop van 1948 sloeg in Den Haag de stemming om, mede door de Koude Oorlog en verwikkelingen rond de stichting van Israël. Zo was men op de ministeries van Buitenlandse Zaken en Overzeese Gebiedsdelen bevreesd dat de meeste Joodse immigranten uit Oost-Europa zouden komen, waardoor het communisme in Suriname voet aan de grond kon krijgen. Een belangrijke oorzaak van de uiteindelijke mislukking was volgens Heldring „een zekere antisemitische houding” binnen deze ministeries. Zo had topambtenaar Adriaanse van Buitenlandse Zaken het over „Oost-Joden – een in het algemeen als weinig handelbaar bekendstaand ras”. Lees meer over deze voetnoot in de Vaderlandse geschiedenis vandaag in NRC of in het boek Alexander Heldring Het Saramacca Project ISBN: 9789087042073 348 pagina's uitgeverij Verloren b.v. € 35,--