Het CDA wordt nu al gemist

Het valt voor politici niet mee om elkaar wat te gunnen, zeker niet voor Guusje ter Horst. De oud-politica van de PvdA vond het een meesterzet van haar partij dat nivellering in het regeerakkoord was opgenomen. Doordat de VVD zo ongelukkig was met de inkomensafhankelijke zorgpremie, die inmiddels van tafel is, hoor je liberalen nu zeggen dat nivelleren dan maar via de belastingen moet. Daarmee lijkt de VVD een PvdA-principe geaccepteerd te hebben waar de liberalen eerst niks van hebben moesten. Of dat een meesterzet is van de PvdA, is nog maar de vraag. Guusje ter Horst had er beter aan gedaan de VVD niet nog meer zout in de wonden te wrijven, want zoiets gun je je vijanden nog niet, en zeker niet je politieke vrienden waarmee je nog verder moet. Evenmin is het een goed idee om nu te doen alsof Mark Rutte bij Diederik Samsom 'in het krijt staat', omdat de PvdA de premier toeschietelijk zou zijn geweest bij het afblazen van de inkomensafhankelijke zorgpremie. Wie zo redeneert, is bezig met punten scoren en met het mes op tafel onderhandelen, niet met de ander wat gunnen. Waarbij nog komt dat nivelleren nooit is weg geweest. In Nederland bestaat sinds jaar en dag al een progressief, dus nivellerend belastingstelsel. De vraag is of er nog meer moet worden genivelleerd, of dat dit stilzwijgend al genoeg gebeurt. Door de nivelleringskaart openlijk op tafel ter hebben gelegd, loopt de PvdA het risico slapende honden te hebben wakker gemaakt, waardoor bovenmodaal Nederland helemaal nivelleringsschuw is geworden. Rijkdom geniet je in stilte en zo is het met nivelleren ook. Als belastingbetalers eenmaal gaan beseffen hoeveel er op commando van de overheid moet worden afgedragen om te worden herverdeeld, kan dat op de politiek terugslaan als een boemerang. Hier wreekt zich dat VVD en PvdA elkaar blijkbaar wel iets wilden gunnen, dat wil zeggen hun politici en niet hun kiezers, terwijl er niet is nagedacht over een samenbindende visie. Dat zou op zich niet zo moeilijk hoeven zijn, want de verzorgingsstaat is er voor ons allemaal, en niet alleen voor de achterban van de PvdA. Tegenwoordig kan een ouder iemand met een goed inkomen en een eigen huis net zo makkelijk werkloos worden als een arbeider in een huurwoning. Dat doorbreekt eigenlijk al alle sjablones. Daar komt nog bij dat de bovenmodalen altijd slechts een minderheid zijn en meestal ook wel naasten en bekenden hebben die op de verzorgingsstaat zijn aangewezen (als zij dat later niet zelf zijn). De kans dat Nederland af wil van zijn verzorgingsstaat is heel erg klein, tenzij bij iedereen het gevoel gaat ontstaan dat hij er zelf slechter van wordt en anderen er onevenredig van profiteren. Dan bijt de filosofie van 'eerlijk delen' zich in de eigen staart, omdat het delen op zich niet meer als eerlijk wordt ervaren. Dat moment is dichterbij dan vaak wordt gedacht. VVD en PvdA zijn beide seculiere partijen, met een nadruk op materieel welbehagen. Van weeïge praatjes houden ze niet zo, zeker niet bij de VVD, waar elk beroep op solidariteit al snel als een verkapte aanslag op de eigen portemonnee wordt gevoeld. Socialisme wordt daar gezien als sociaal doen op andermans kosten. Omgekeerd hebben sociaaldemocraten vaak de neiging om hun opvattingen over de sterkste schouders die de zwaarste lasten moeten dragen voor moreel vanzelfsprekend te houden. Terwijl dat steeds minder evident het geval is. Voor PvdA'ers zou het een teken aan de wand moeten zijn dat er zoveel kiezers van het CDA naar de VVD zijn overgelopen. Het sociale gezicht van het CDA dat vroeger door de PvdA zo graag werd aangeroepen omdat daar politiek wat te halen leek, is getalsmatig niet zo sterk meer. Ten nadele van het sociale en morele weefsel van de verzorgingsstaat. Anders dan de PvdA heeft het CDA nooit zo de nadruk gelegd op de overheid bij het dempen van sociale verschillen, maar op het maatschappelijk middenveld. Solidariteit moet uit de gemeenschap zelf komen, en niet van bovenaf door de overheid worden opgelegd. Dat die gemeenschapszin geen gegeven is, maar moet worden gecultiveerd, ook door seculiere partijen die elkaar uit welbegrepen eigenbelang wat willen gunnen, mag na afgelopen week duidelijk zijn. VVD en PvdA kunnen wel zeggen dat ze bruggen willen slaan, maar daarmee zijn die bruggen er nog niet. Zeker niet als de meest voor de hand liggende middenpartij, het CDA, buitenspel is komen te staan en voor obsoleet wordt gehouden. Dat laatste is een vergissing, want wat er in Nederland aan sociaal gevoel bestaat, is meer dan wat ook een erfenis van christelijk denken. Je kunt ook zeggen dat VVD en PvdA de laatste weken een voorschot op een gemeenschappelijke toekomst hebben willen nemen die zonder het CDA niet bestaat. En elkaar wat gunnen is voor VVD en PvdA, partijen die ook meer op het aanscherpen van tegenstellingen dan op het zoeken naar compromissen zijn gericht, moeilijker dan voor de christendemocratie. Ze zalven daar ook beter dan Guusje ter Horst. Vandaar dat het CDA als grote gelijkmaker tussen rijk en arm en traditionele bruggenbouwer tussen rechts en links nu al wordt gemist.