De lokroep van de tirannie

Posthuum is er een boek van Jean-François Revel (Last Exit to Utopia) in de Verenigde Staten verschenen en dat vindt in The Wall Street Journal een warm onthaal.
Want Revel was bij leven en welzijn een groot denker die een stel formidabele werken op zijn naam heeft staan. En anders dan Jean-Paul Sartre (bewonderaar van Stalin) en Michel Foucault (dol op Ayatollah Khomeini) was Revel een scherp criticaster van totalitaire heersers. Een paar titels: Ni Marx ni Jésus, La Tentation totalitaire, Comment les démocraties finissent, La Connaissance inutile en laatstelijk, zeven jaar geleden, L’Obsession anti-américaine. Het grote thema van zijn werk is de opgang van totalitaire ideologieen in de twintigste eeuw: marxisme, fascisme en nazisme. Het raadsel dat hij terugkerend beschreef: hoe is het mogelijk dat mensen kiezen voor een politiek stelsel dat korte metten maakt met hun vrijheid, en dat welvaart en geluk in de weg staat? Zijn methode was van een rücksichtsloze grondigheid. Al vroeg in zijn leven had hij begrepen dat je niet moet leunen op kennis die je links of rechts hebt opgevangen, maar dat altijd de bronnen dienen te worden bestudeerd. Eerst een onderwerp helemaal doorgronden, dan de analyse van de feiten, tot slot een nietsontziende conclusie. Somberheid voerde in zijn werk de boventoon.
Revel noemde ooit het democratische tijdperk 'een korte pauze in een totalitair toneelstuk.' Democratie beschreef hij als een broos bouwwerk dat vele vijanden kent. Furieus was zijn analyse van het huidige politieke stelsel in Frankrijk, de Vijfde Republiek, die in zijn ogen buitensporig veel macht aan het staatshoofd verleent. Zijn boek L’Absolutisme inefficace was een keiharde aanval op de toenmalige president Mitterrand. Het is jammer dat Revel’s boeken al lang niet meer in Nederland verschijnen. Meer dan 25 jaar geleden waagde uitgeverij De Arbeiderspers zich wel eens aan een vertaling en ook al lang geleden hield hij in Leiden de jaarlijkse Huizinga-lezing. Maar dat was vroeger, toen Franse taal en cultuur nog van zekere betekenis waren in ons land. Maar niet getreurd. Voor wie de moeite wil nemen, staan een dertigtal boeken van Revel ter beschikking. Over politiek, over filosofie en over de Franse keuken niet te vergeten, want de kogelronde auteur was ook op het culinaire vlak uitzonderlijk geleerd. Al te vaak wordt op journalisten gekankerd en hoe terecht dat dikwijls ook mag zijn, er bestaan wel degelijk collega’s van een bijzondere statuur. Jean-François Revel is een prachtig voorbeeld waartoe de journalistiek, of beter gezegd, waar een journalist wel niet toe in staat is.

Bron(nen): The Wall Street Journal