We mogen wel stemmen, maar niet kiezen

Om de overspannen dynamiek van de vrije markteconomie een halt toe te roepen is een mentaliteitsverandering nodig. Daarom mag worden gehoopt dat de vele crises, die de wereld sinds het einde van het eerste decennium van de eenentwintigste eeuw in de greep houden, tot nieuwe denk- en handelwijzen leiden in het licht van mondiale veranderingen op politiek, sociaal, economisch, cultureel en ecologisch terrein. We moeten ons bevrijden van het infantiele idee dat het leven alleen kan worden geleefd als we in staat zijn om verlangens direct te bevredigen. Verlangens zijn namelijk heel iets anders dan behoeften. De groei van de wereldeconomie is gericht op verlangens en heeft dan ook niet noodzakelijkerwijs een hogere welvaart of een universele cultuur tot gevolg. Ook op sociaal terrein moet vooruitgang worden gemaakt. Maar hoe kan die menselijke arrogantie aan de kaak worden gesteld?

We pleiten voor een zeker herstel van de staatsmacht. Er dient een beweging in gang te worden gezet waarin sceptisch wordt gereageerd op de stille machtsovername die het bedrijfsleven op de economie heeft gepleegd. De politiek moet op het matje worden geroepen waarom die absurde uitverkoop van de democratie aan het marktmechanisme blijft voortgaan. Tegenwoordig mogen we wel stemmen, maar niet kiezen! Het zijn immers de multinationals die regeren. De politiek maakt allerlei bizarre culturele zaken (kopvoddentax, boerkaverbod) tot politieke thema’s, terwijl belangrijke sociaal-economische problemen zijn gedepolitiseerd en aan het doorgeschoten marktkapitalisme worden overgelaten. Demonstraties van actieve burgers en publieke campagnes door intellectuelen en journalisten kunnen de vernietigende werking van de alomtegenwoordige markteconomie en de ongeloofwaardigheid van machteloze politici aan de kaak stellen. We hebben een kapitalisme met een menselijk gezicht nodig. Een kapitalisme waarin de behoeften van burgers serieus worden genomen en niet louter verlangens worden gecreëerd. De behoeften van de markteconomie zijn immers niet dezelfde behoeften die individu of gemeenschap hebben.

Structurele verandering kan alleen worden gerealiseerd als dominerende machtsrelaties en alledaagse belevingen en ervaringen van burgers zorgvuldig worden geanalyseerd door politieke partijen. Pas dan kunnen nieuwe levensvormen groeien die de huidige dominante structuren weten te herorganiseren, zodat het ontketende marktmechanisme onder controle kan worden gehouden door wezenlijke behoeften van de mens centraal te stellen.

Als we in staat zijn het asociale kapitalisme te ontmantelen komt een samenleving in beeld die waarheden, normen en waarden integreert in het belang van individueel en maatschappelijk welzijn. Dan ontstaan mogelijkheden voor een gemeenschap op grond van een effectief rechtvaardigheidsideaal. Daarom moeten we af en toe exploderen en in opstand komen, zoals de Franse filosoof Albert Camus voor ogen heeft. De revolte bevestigt dat het menselijk lot verpletterend is, maar de mens mag niet berusten als hem van bovenaf de keel wordt dichtgeknepen door vernietigende structuren en monddood wordt gemaakt. Woedend worden tegen een cultuur waarin doorgeslagen consumentisme, wetenschap en techniek, seksualiteit, onverschilligheid en oppervlakkigheid de scepter zwaaien. Dat is onze taak.

Etienne Kuypers, Speakers Academy, Boeken van Etienne Kuypers