Psychiater: "We zijn geobsedeerd door controle, maar er is een uitweg"

"We houden van controle," betoogt psychiater en filosoof Damiaan Denys in Brainwash Talks. Sterker nog, we zijn er door geobsedeerd. "Mensen vinden het heerlijk om in control te zijn, om de ander en de wereld te beheersen."

Waarom we zo graag controle willen? Omdat we het gebrek er aan zo vervelend vinden. Controleverlies maakt ons angstig. "Waarom zijn we zo bang voor het coronavirus?" zegt Denys, hoogleraar aan de UvA. "Het ontsnapt aan onze controle. Je ziet het niet, je hoort het niet, je voelt het niet, je ruikt het niet. We kennen de klachten niet: mild, ernstig, op de ic en dan dood. We weten niet hoe lang de ziekte duurt. En of we zullen genezen? We hebben geen idee. Hoe minder controle mensen ervaren, hoe angstiger ze zijn."

Certificaten en modellen"Het doel van de angst is controle verwerven. We verlangen naar controle omdat we bang zijn voor het gevoel van de angst," zegt de psychiater die ooit Zomergast was. "Onze risico-inschatting is afhankelijk van ons gevoel aan controle. Hoe minder controle we voelen, hoe hoger we het risico inschatten." We houden niet van grote risico's en dus houden we wel van controle. "We hebben het verheven tot een deugd. Wie in control is, wordt beschouwd als een geslaagd mens. Een overheid die controle heeft, wordt als voorbeeld gezien. Denk aan de coronacrisis. Toch is controle een illusie. Met controle vervangen we de oncontroleerbare realiteit door controleerbare fictie. We bezweren brandgevaar met certificaten, we regelen het weer met modellen, we beheersen de pandemie met statistieken. Als de administratie maar klopt, de hokjes maar zijn aangevinkt, de inspectie maar tevreden is."

Zonder GPSToch pleit de psychiater voor minder controle. "Zijn we gaandeweg de wereld niet vergeten?" vraagt hij zich af. "Hebben we de werkelijkheid niet verloren? Is controle geen obsessie geworden? We willen altijd in control zijn. We willen alles controleren. Is controle geen verslaving geworden? Zonder telefoon durven we deur niet meer uit en zonder GPS de weg niet meer op. Is controle geen dwang geworden? Zijn we niet de controle over ons verlangen naar controle verloren? Is controle zelf niet onze angst geworden? We zijn bang niet omdat de wereld gevaarlijk is, maar omdat we niet meer aan onze controle kunnen voldoen. De hele wereld maakt ons bang omdat we haar niet kunnen controleren."

Maar er is een oplossing, betoogt Denys. "Er is een uitweg, een geitenpaadje, een vreemde paradox om in control te zijn. Eenvoudig maar moeilijk. De enige manier om in control te zijn is niet in control te willen zijn. Laat het vloeien. Het leven. Laat haar stromen."

Bron(nen): Brainwash