Shoah en de liefde voor het leven

Claude Lanzmann werd halverwege de jaren tachtig wereldberoemd met Shoah, een film van 9,5 uur waarin hij via getuigenissen de massamoord op de joden tot in detail beschreef. Nu is er zijn autobiografie, waarin de in 1925 te Parijs geboren Lanzmann terugblikt op een 20e eeuw die hem vaak in een dodelijke afgrond deed kijken, zonder dat hij daarbij zijn tomeloze nieuwsgierigheid naar het leven verloor.

Op zijn 12e zag de jonge Claude in het geniep een film waarin een onschuldige op verdenking van moord werd geëxecuteerd. Nachtmerries en jarenlange staat van dienst op als actievoerder tegen de doodstraf waren het gevolg. Lanzmann ontwikkelde een morbide fascinatie voor executies. Het is ook duidelijk dat de wil om na te denken over beulen en slachtoffers, over wat het einde betekent, over wat het betekent door anderen ten dode opgeschreven te zijn een inspiratiebron waren voor de film Shoah.

Als 27-jarige start Lanzmann een relatie met Simone de Beauvoir. Zij is dan 44. Zeven jaar leven ze samen. De beschrijving van de in de praktijk onhandige 'menage à trois' met Sartre erbij is op sommige pagina's hilarisch. Ging het om een uitzonderlijke zielsverwantschap, een intellectuele kruisbestuiving, of bleef hij omdat de relatie hem geen windeieren legde? Wellicht een beetje van dat alles. Lanzmann had 12 jaar nodig om zijn levenswerk Shoah uit te denken, te financieren, te filmen en te monteren.

Toen Shoah in 1985 vertoond werd, maakte de film hevige reacties los. Een confrontatie van meer dan 9 uur met overlevenden, getuigen en beulen gaat niet in je koude kleren zitten. Lanzmanns ongenadige vraagstijl blijft bij. In zijn mémoires geeft hij veel interessante details prijs, over de keuzes die hij maakte bij het filmen. Waarom geen archiefbeelden? Waarom toch draaien in Polen, in kampen zoals Chelmno en Treblinka?

Tijdens het schrijven van zijn mémoires heeft Lanzmann veel aan hazen gedacht. Hazen die onder de prikkeldraad van Birkenau konden wegglippen. En een mythische haas, die in de koplampen van zijn auto opdook tijdens een reis in Patagonië. Het boek De Patagonische haas werd in Frankrijk verkozen tot ‘Boek van het jaar’,

Bron(nen): COBRA