Anatomie van een smartlap

Op zondagavond won de Britse zangeres Adele zes prijzen met onder meer de onderscheiding voor het album van het jaar ('21') en de song van het jaar ('Rolling in the Deep'). Maar het is haar tot bijna iconische hoogte gestegen ballad 'Someone Like You' die bij luisteraars tranen en kippenvel ontlokt. Maar waarom is het zo’n tear-jerker? Naast dat persoonlijke ervaring en cultuur een rol spelen, hebben onderzoekers ontdekt dat bepaalde kenmerken van de muziek gepaard gaan met het produceren van sterke emoties bij luisteraars. En als dan ook nog de teksten oprecht zijn en een krachtige stem ze zingt, dan worden er signalen naar onze hersenen gezonden die er wedijveren met andere plezierige ervaringen.

De Britse psycholoog John Sloboda vroeg twintig jaar geleden muziekliefhebbers bij welke passages uit muzieknummers ze tranen of kippenvel kregen. Ze wezen er 20 aan, waarvan Sloboda er 18 aanduidde als appoggiatura, een zogeheten versierde noot die even tegen de melodie ingaat, net genoeg om een dissonant geluid te creëren. "Dat leidt tot spanning bij de luisteraar. Als de noten teruggaan naar de verwachte melodie, verdwijnt de spanning, en dat voelt goed", zegt psycholoog Martin Guhn, van de Universiteit van British Columbia tegen The Wall street Journal. “De rillingen nemen dan af”. Wanneer er meerdere appoggiatura’s achter elkaar komen in een melodie, ontstaat er een cyclus van spanning en loslaten. Dit veroorzaakt een nog sterkere reactie, en dan beginnen de tranen te stromen. 'Someone Like You' is er mee bezaaid.

Maar als luisteraars er zo verdrietig van worden, waarom is het dan zo populair? Emotioneel intense muziek, ook droevige, maakt dopamine vrij in de plezier- en beloningscentra van de hersenen, net als eten, seks en drugs, meldde een team neurowetenschappers van de McGill University vorig jaar. Dat zorgt ervoor dat we ons goed voelen .Het maakt ons enthousiast om dat gedrag steeds te herhalen. Met ‘Someone like you’ heeft Adele volgens de WSJ niet alleen een perfecte smartlap gemaakt, maar is ze ook per ongeluk ook aangelopen tegen een formule voor commercieel succes: ‘ontlok met kleine verrassingen tranen en kippenvel, een rokerige stem en soulvolle teksten, leun achterover en laat de dopamine ervoor zorgen dat we steeds terugkomen.

Bron(nen): The Wall Street Journal