Het einde van een tijdperk? De strijd om het voortbestaan van fysieke casino's in Nederland

Het fysieke casino, decennialang een symbool van spanning, glamour en een compleet avondje uit, bevindt zich in zwaar weer. Een ‘perfecte storm’ van digitale disruptie, veranderend consumentengedrag, stijgende operationele kosten en een steeds knellender fiscaal en regulatoir keurslijf van de overheid, dreigt de fundamenten onder deze traditionele entertainmentsector weg te slaan. Zowel het bekende staatsgokbedrijf als de private exploitanten van speelautomatenhallen luiden de noodklok en kondigen ingrijpende maatregelen aan, waaronder sluitingen van vestigingen. 

Dit roept de fundamentele vraag op: hoe toekomstbestendig is het fysieke casino nog in Nederland? Dit artikel analyseert de complexe krachten die de sector bedreigen, de overlevingsstrategieën die worden overwogen, en de onzekere toekomst van deze gevestigde vorm van vermaak.

De legalisering van de online kansspelmarkt in oktober 2021 heeft het speelveld voorgoed en onherroepelijk veranderd. Van de ene op de andere dag kregen consumenten vanuit hun eigen huis toegang tot een schier eindeloos aanbod aan kansspelen, wat de noodzaak om een fysieke locatie te bezoeken voor velen wegnam. 

Deze online platforms concurreren direct met de traditionele casino's, niet alleen op het gebied van gemak en 24/7 beschikbaarheid, maar vooral ook op de enorme variëteit en innovatie van het spelaanbod. Daarbij kunnen online casino's met licenties buiten Nederland bonussen aanbieden die in Nederlandse fysieke casino's simpelweg verboden zijn, waardoor concurreren zo goed als onmogelijk wordt gemaakt.

Qua spellen hebben goksites ook meer te bieden. Casino slots zijn daar een goed voorbeeld van, online is het aanbod namelijk vele malen groter en geavanceerder dan wat fysiek in een gokhal of casino mogelijk is. Er zijn duizenden verschillende titels met uiteenlopende thema's, complexe bonusmechanismen en progressieve jackpots die tot in de miljoenen kunnen oplopen. 

Deze digitale concurrentie, gecombineerd met consumentengewoontes die blijvend zijn veranderd, vormt een fundamentele en structurele uitdaging voor fysieke casino's.

Het meest zichtbare voorbeeld van de huidige crisis is de penibele financiële situatie van het Nederlandse staatsgokbedrijf, dat decennialang een monopolie had op het aanbieden van tafelspelen als roulette en blackjack. Recente jaarcijfers tonen een zorgwekkend beeld: een nettoverlies van €10,4 miljoen in 2024, na een winst van €23,6 miljoen in 2023. 

Hoewel het aantal bezoeken licht steeg, daalde het bestedingsbedrag per bezoeker. Tegelijkertijd zag de eigen online tak van het bedrijf de omzet teruglopen door de hevige concurrentie. 

De voornaamste oorzaak van de financiële druk is de stapsgewijze verhoging van de kansspelbelasting, die van 30,5% zal stijgen naar een recordhoogte van 37,8% in 2026. Volgens de directie en de accountant van het bedrijf is er sprake van "materiële onzekerheid" over de continuïteit als deze belastingverhogingen doorzetten. 

Zonder ingrijpen dreigt er begin 2027 een liquiditeitstekort. Deze situatie wordt verergerd door een aanzienlijke belastingschuld die nog afgelost moet worden, wat zwaar op de kasstroom drukt.

Dat de problemen sectorbreed zijn, blijkt uit het nieuws dat ook private exploitanten van speelautomatenhallen het zwaar hebben. Een van de grootste spelers op deze markt, met tientallen vestigingen door het hele land, kondigde eind vorig jaar aan bijna een derde van zijn locaties te moeten sluiten. 

Merknamen die al jaren vertrouwd waren in diverse stadscentra, dreigen hierdoor te verdwijnen. De redenen die worden aangevoerd, vormen een perfecte samenvatting van de crisis: een opeenstapeling van een hogere kansspelbelasting, stijgende huren en energiekosten, hogere loonkosten, en een toegenomen regeldruk die investeren bemoeilijkt. 

Met name voor de speelautomatenbranche, die vaak met lagere marges en wettelijk vastgestelde lage maximale inzetten opereert, is de exploitatie op veel plekken simpelweg niet meer houdbaar. Dit leidt onvermijdelijk tot het verlies van arbeidsplaatsen en het verschralen van het lokale uitgaansaanbod in veel gemeenten.

Geconfronteerd met deze existentiële bedreigingen, zijn fysieke kansspelaanbieders genoodzaakt tot het nemen van drastische maatregelen. Allereerst wordt er hard gesneden in de kosten, met reorganisaties op hoofdkantoren en de sluiting van de minst rendabele vestigingen. 

Daarnaast wordt gekeken naar manieren om de inkomsten te verhogen. Dit vertaalt zich in soms pijnlijke keuzes voor de consument, zoals het verhogen van de horecaprijzen of het aanpassen van de spelvoorwaarden om het huisvoordeel te vergroten. De pilot met een 'dubbele nul' bij roulette is hier het bekendste voorbeeld van. 

De strategische focus voor de lange termijn lijkt te verschuiven naar het bieden van een unieke, niet-kopieerbare "totaalervaring". De CEO van het staatsbedrijf sprak over het ontwikkelen van "het casino van de toekomst", gericht op een jongere doelgroep (dertigers) die op zoek is naar een compleet avondje uit met live entertainment, thematische evenementen en horeca van hoge kwaliteit. Digitalisering binnen de fysieke muren, zoals met digitale fiches en slimme systemen, moet de efficiëntie verhogen en de brug slaan naar de online wereld.

De situatie van het staatsgokbedrijf legt een opmerkelijke paradox in het Nederlandse overheidsbeleid bloot. Het Ministerie van Financiën is de enige aandeelhouder van het bedrijf, maar tegelijkertijd ook de instantie die de kansspelbelasting verhoogt tot een niveau dat de continuïteit van diezelfde staatsdeelneming in gevaar brengt. 

Dit voedt opnieuw de discussie over een eventuele privatisering, een plan dat in 2019 nog door de Eerste Kamer werd geblokkeerd. Recente evaluaties van het staatsdeelnemingenbeleid suggereren dat de bescherming van publieke belangen zoals verslavingspreventie ook via wet- en regelgeving gewaarborgd kan worden, en niet per se eigenaarschap vereist. 

In een recente Kamerbrief gaf de staatssecretaris echter aan dat privatisering momenteel "niet opportuun" is vanwege de financiële uitdagingen van het bedrijf. De overheid kiest er dus voorlopig voor om de status quo als aandeelhouder te handhaven, terwijl ze de financiële druk opvoert. Dit spanningsveld tussen de verschillende petten van de overheid maakt een coherent langetermijnbeleid voor de sector er niet eenvoudiger op.

De toekomst van het fysieke casino en de traditionele gokhal in Nederland is onzekerder dan ooit. De "perfecte storm" van digitale concurrentie, economische druk en een steeds strenger wordend overheidsbeleid heeft de sector in een overlevingsstrijd gestort. Een volledige verdwijning uit het straatbeeld lijkt onwaarschijnlijk; er zal vermoedelijk altijd een marktsegment blijven bestaan dat de specifieke sfeer, de sociale interactie en de tastbare spanning van een fysiek casinobezoek prefereert boven de online ervaring. 

Het voortbestaan van deze etablissementen zal echter afhangen van hun vermogen om te innoveren en een unieke meerwaarde te bieden die online niet te vinden is. Consolidatie en specialisatie, waarbij er minder maar kwalitatief hoogwaardigere en meer op beleving gerichte locaties overblijven, lijkt een waarschijnlijk scenario. 

De komende jaren zullen uitwijzen hoe deze traditionele vorm van entertainment zich staande houdt in het digitale tijdperk en welk beleid de overheid uiteindelijk zal voeren om de balans te vinden tussen het genereren van belastinginkomsten en het behouden van een gezonde, legale en diverse kansspelmarkt. De vraag is niet óf de casinovloer verandert, maar hoe drastisch de verbouwing zal zijn.