Op sommige schoolpleinen mogen kinderen niet meer rennen, omdat ze zouden kunnen vallen. Het KNMI kondigt bij elke stevige regenbui een weeralarm af en wie meer dan sterretjes afsteekt op oudejaarsavond is wel een enorme waaghals. We zijn doodsbenauwd voor van alles en nog wat, terwijl ons leven veiliger is dan ooit. Hoe kan dat?
Veiligheidsdeskundige Remco Spithoven van de Hogeschool Utrecht en de Vrije Universiteit Amsterdam beaamt in Quest dat ons leven steeds veiliger wordt. Zo is sinds de jaren zeventig in Nederland de kans om door een ongeluk te overlijden gehalveerd. Ook de criminaliteitscijfers laten een dalende trend zien. Bovendien zijn onze huizen en werkplekken door brandmelders en bedrijfshulpverleners een stuk veiliger geworden. Toch neemt onze angst voor risico’s juist toe, constateren veiligheidsonderzoekers al jaren.
Verwend
De Duitse filosoof Rüdiger Safranski analyseerde in 2004 de Nederlandse staat als volgt: “Hoe hoger de graad van veiligheid, hoe groter het gevoel bedreigd te zijn.” Dat lijkt paradoxaal, maar toch is het zo gek niet, constateerde Safranski. “Omdat we leven in relatieve veiligheid, zijn we minder gewend aan existentiële dreiging. En juist daarom zijn we bang voor mogelijke bedreigingen.” Kortom: we zijn verwend geworden en daarom gaan we ons zorgen maken om dingen die buiten onze macht liggen.
Maakbaar
Spithoven deelt die mening. “We hoeven ons geen zorgen meer te maken over ons natje en droogje voor morgen, dus gaan we ons zorgen maken over overmorgen. Vroeger zagen we risico’s als een onvermijdelijk aspect van het leven, maar dat is volgens Spithoven veranderd. “We hebben de afgelopen drie decennia het beeld gecreëerd dat de wereld maakbaar is en dat alle risico’s uit te sluiten zijn.”
Skiën
Daarbij hebben we vooral moeite met risico’s die we niet zelf onder controle hebben. Zo bleek al in 1969 uit onderzoek van de Amerikaanse ingenieur Chauncey Starr dat we wel bereid zijn risico’s te lopen die we ook kunnen vermijden (zoals die van skiën) maar niet bereid zijn om ongekozen risico’s te lopen (zoals de gevaren van een natuurramp).
Keuze van god
Volgens Spithoven komt onze neiging om risico’s onder controle te willen hebben voort uit het wegvallen van geloof en ideologieën. Vroeger waren sommige gebeurtenissen ‘een keuze van God’. Filosoof Safranski: “Het meeste wat mensen overkwam, was lotsbeschikking. Nu we niet meer denken in termen van noodlot maar van risico’s, komt aansprakelijkheid in beeld. Een risico is het gevolg van menselijk handelen, van een ingreep of van nalatigheid.”
Had je vroeger domme pech als je huis door de bliksem getroffen werd, nu is dat je eigen verantwoordelijkheid. Safranski: “Dan moet je de vraag beantwoorden waarom je geen bliksemafleider op je dak had.”
We moeten anders met risico’s omgaan en ons afvragen: is iets echt gevaarlijk, vindt Spithoven. Veel risico’s zijn kleiner dan we denken. En in andere gevallen moeten we accepteren dat een bepaalde mate van gevaar bij het leven hoort.
Bron(nen): Quest (via Blendle)