Wat maakt de stem van Amy Winehouse zo ontzettend goed?

Dat vraagt Nicoline Baartman zich in een essay in de Volkskrant af. Baartman noemt de zwartheid. Niet alleen de blackness van blues en swing en diep durven gaan. Maar ook de zwartheid van bittere wanhoop en droefenis. ‘Een aanwijzing uit de blanke klassieke muziektraditie, die juist om terughoudendheid en beheersing (van de uitvoerder) vraagt. En die zangtechnisch van een heel ander kaliber is.' Winehouse beschikt volgens haar ook over een 'intelligente alt'. Ze noemt de uitgebeende herhaling van 'Black... black... black... black...' in Back to Black het equivalent van het wegstervende 'Ewig...' in 'Der Abschied', het laatste deel van Das Lied von der Erde van Gustav Mahler.

Dat Amy Winehouse bij het uitdelen van de Grote Stemmen van Onze Tijd vooraan stond, lijdt geen twijfel. In haar stem hoort Baartman de halve muziekgeschiedenis meeresoneren: Angelsaksisch, maar net zo goed Afro-Amerikaans. Een jazz zangeres. 'Maar ze haakt ongemerkt ook aan bij een vooroorlogs cabaretgeluid.' Dat is volgens haar maar een deel van het verhaal. ‘Haar repertoire is de component die de heilige drie-eenheid van Zangeres, Stem en Liedjes compleet maakt. Daarin komt ze op voor alle bedrogen, verlaten, aan de liefde lijdende, naar seks met mooie mannen hunkerende collega-meisjes, die wel eens een glaasje te veel drinken en dan domme dingen doen.'

Wat Winehouse tot een intrigerende performer maakt, is dat wat je hoort en wat je ziet, niet zomaar samenvallen, schrijft Baartman. Als ze optreedt is ze de leading lady, maar ze gebruikt geen mimiek en grote armgebaren om de boodschap nog eens extra krachtig te onderstrepen. Geen danspasjes. ‘Bij Amy Winehouse is de discrepantie tussen de stem en de fysieke verschijning geen kwestie van gebrék, aan star quality of wat dan ook. Bij haar zit de tegenstelling tussen de kunst en het meisje in het grote gezag en de perfecte beheersing waarmee ze haar 'instrument' bedient, in weerwil van haar motoriek en presentatie. En misschien wel, op de lange duur, van wie ze is. De kunst kent geen aanstellerij, het meisje zit er vol mee. Het leven is een groot gevecht, de muziek allerminst. Dat zie je als je haar beluistert. Dat hoor je als je haar bezig ziet.'

Bron(nen): de Volkskrant (betaald online)