De Financial Times denkt niet dat het mee gaat vallen met Geert Wilders: "De meest openlijk xenofobe regering"

Het Nederlandse systeem heeft de anti-islam politicus genormaliseerd. Nu worden zijn obsessies die van de regering, schrijft Simon Kuper, die Nederland goed dacht te kennen, maar zich heeft vergist. Dit schrijft hij in De Financial Times (ingekorte versie, hier de hele tekst)

Den Haag is een rustige stad waar de minister-president naar zijn werk fietst en ministers bier drinken in gewone cafés. Maar het is een enge plek voor Geert Wilders, de anti-immigranten, anti-islam politicus die de grootste kracht achter de volgende Nederlandse regering zal zijn. Hij wordt 24 uur per dag beschermd tegen doodsbedreigingen van islamisten.

Toen ik hem in 2016 bezocht in het hoofdkwartier van zijn partij, stonden er vier lijfwachten buiten zijn kantoor te lanterfanten. De vlag van Israël hing in een hoek. Wilders begroette me vanonder een portret van Churchill, hier gepresenteerd als zijn medeverdediger van het westen. Ik vroeg wat er op de Arabische sticker op zijn deur stond. Hij antwoordde: "Dat de Koran vergif is en Mohammed een leugenaar."

Ik groeide op in Nederland, met zijn saaie centristische regeringen, en nam aan dat Wilders voor altijd een protestpoliticus zou blijven, die machteloos tekeer zou gaan tegen de islam, de "linkse elite" van het land, het "nepparlement", de "laffe rechters" en de "uitschot" van journalisten. Ik had het mis. Zijn PVV, die hij in 2006 oprichtte, is nu de grootste Nederlandse partij.

Vorige week stemde de partij in met een coalitieregering met drie rechtse partijen. Wilders wordt geen premier, maar hij zal van buiten het kabinet sturen. Dit wordt "de meest openlijk xenofobe regering en de eerste met een extreemrechtse (hogere) partij in het naoorlogse Nederland", zegt politicoloog Cas Mudde. Hoe extreem is deze regering? En wat betekent dit voor extreem-rechts in Europa in bredere zin, in de aanloop naar de EU-verkiezingen in juni?

Wilders is zo anti-islamitisch dat hij Donald Trump doet lijken op een slappe multiculturalist. De doodsbedreigingen hebben hem alleen maar geradicaliseerd. Jarenlang pleitte hij voor het verbieden van de Koran en het sluiten van Nederlandse moskeeën. Nadat hij een menigte in een café had verteld dat hij ervoor zou zorgen dat Nederland minder "Marokkanen" zou krijgen, veroordeelde een rechtbank hem voor belediging van de etnische groep. "Marokkanen" in de gedachten van Wilders zijn Nederlanders van Marokkaanse afkomst. Hij denkt dat zij nooit echt Nederlands kunnen worden.

Toegegeven, hij steunt democratische verkiezingen. Maar de democratie die hij voorstaat is "onliberaal". De wil van "het volk", dat wil zeggen de blanke, niet-elitaire autochtonen die hem steunen, zou wetten en rechters moeten overtroeven.

Zijn aanbod werd na verloop van tijd steeds bekender. Zijn aantrekkingskracht bereikte een hoogtepunt bij 15 procent van de Nederlandse kiezers. Vóór de verkiezingen van afgelopen november voorspelde ik ten onrechte dat hij nergens heen zou gaan. Maar hij zag dat scenario aankomen en in de laatste dagen van de campagne beloofde hij plotseling dat hij zich zou matigen. Hij zei dat hij een verantwoordelijke partner in een coalitieregering wilde zijn.

Het bleek dat dit precies was wat veel kiezers wilden: een anti-immigranten politicus die het comfortabele Nederlandse huis niet zou afbranden, maar alleen witter zou maken. "Geert Milders", zoals hij bekend werd, steeg naar 24 procent van de uiteindelijke stemmen.

Het optimistische verhaal is dat het Nederlandse systeem Wilders gedomesticeerd heeft.

De pessimistische versie is dat het Nederlandse systeem Wilders genormaliseerd heeft en nu gedomineerd wordt door zijn ideeën. De door de PVV geleide coalitie belooft het "strengste asielbeleid ooit". Ze zal vragen om een opt-out van de asielregels van de EU (die ze niet zal krijgen). Zij zal de controles aan de Nederlandse grenzen opvoeren. Kortom, de obsessies van Wilders zijn die van de regering geworden.

Een alternatieve analyse van Nederland is dat het een land is dat onder de zeespiegel ligt en in een klimaatcrisis verkeert, met te veel vervuilende landbouwgrond die zou kunnen worden omgezet in broodnodige woningen. Maar nee. De "crisis" is blijkbaar de 48.500 asielzoekers en hun familieleden die in 2023 aankomen.

Eén scenario is dat Wilders zijn eigen regering begint aan te vallen voor onvoldoende radicalisme en dat de coalitie al snel in elkaar stort. De andere mogelijkheid is dat de coalitie standhoudt en democratische instellingen begint uit te hollen. Net zoals de Italiaanse premier Giorgia Meloni de controle over de staatsomroep Rai heeft uitgebreid, wilde Wilders de Nederlandse publieke omroep NPO afschaffen. (De coalitie zal de financiering ervan verlagen.) Net als Trump heeft hij rechters vaak beschuldigd van partijdigheid. Sommige critici waarschuwen dat hij zou kunnen proberen om de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht in te perken, zoals de Poolse PiS-partij heeft gedaan. Zijn langetermijnstrategie lijkt op die van Meloni en waarschijnlijk ook op die van Marine Le Pen in Frankrijk: de verantwoordelijke regeringspartij spelen, terwijl hij de staat gebruikt voor rechtsradicale doeleinden. Wilders is van protestpoliticus naar iets gevaarlijkers gegaan.