Is ADHD wel echt een stoornis of gewoon een reeks karaktereigenschappen?

Wie ADHD door een strikt medische bril bekijkt, ziet vooral klachten als concentratieproblemen, rusteloosheid, impulsiviteit en emotionele ontregeling. Het label suggereert een stoornis. Maar die blik verdient herziening. Want veel van wat we ADHD-symptomen noemen, duikt ook op bij normale mensen als zij structureel onderprikkeld zijn.

Vraag een doorsnee volwassene om een dag lang niets te doen aan een bureau. Of laat iemand zonder kinderen verplicht uren naar een kleuterprogramma kijken. Grote kans dat de aandacht afdwaalt, de ogen door de ruimte schieten, de benen wiebelen en irritatie toeslaat. Niemand zal dan zeggen: deze persoon heeft een aandachtsstoornis. We begrijpen intuïtief dat de omgeving simpelweg niet past bij wat het brein nodig heeft.

Vanuit dat perspectief is het vreemd om iemand met ADHD wél als problematisch te zien wanneer precies diezelfde reacties optreden in een omgeving die onvoldoende prikkelt. Niet een gebrek aan aandacht staat centraal, maar een grotere behoefte aan stimulatie. ADHD is dan geen verzameling defecten, maar een mismatch tussen persoon en omgeving.

Daarom pleiten steeds meer experts voor ander taalgebruik. Niet 'iemand heeft ADHD', maar 'iemand is een ADHD'er'. Het verschil lijkt klein, maar is betekenisvol. Het eerste suggereert een aandoening die je hebt, het tweede een neurotype waarmee je geboren bent. Net zoals we zeggen dat iemand Italiaans ís, niet dat hij ‘Italiaans heeft’.

Volgens inzichten uit de taalpsychologie kan dit soort framing invloed hebben op zelfbeeld en verwachtingen. Zeker bij kinderen kan het verschil maken tussen jezelf zien als ‘kapot’ of als ‘anders’.

Belangrijk is ook het onderscheid tussen biologie en functioneren. Iemand kan een ADHD-neurotype hebben zonder ernstige problemen op school of werk. In dat geval is het woord ‘stoornis’ niet alleen onnodig, maar mogelijk zelfs schadelijk.

ADHD'ers en neurotypische mensen hebben elk hun eigen talenten en beperkingen. ADHD'ers blinken vaak uit in creativiteit, nieuwsgierigheid, hyperfocus op boeiende taken, durf, energie en emotionele intensiteit. Daar staan uitdagingen tegenover: tijdsbesef, planning, impulscontrole en omgaan met afwijzing.

Neurotypische mensen hebben juist meer gemak met langdurige concentratie op monotone taken, overzicht en emotionele regulatie. Geen van beide profielen is superieur, ze vullen elkaar aan.

Dat ADHD al decennialang bij zo’n 5 procent van de bevolking voorkomt, suggereert dat het geen biologische vergissing is. Eigenschappen als risico nemen, snel handelen en hunkering naar nieuwigheid waren in onze evolutionaire geschiedenis waarschijnlijk goud waard. Jagers, verkenners en vernieuwers hadden deze trekken nodig.

Onze moderne maatschappij, gebouwd op stilzitten, regelmaat en conformiteit, waardeert die eigenschappen minder. Maar diversiteit in mensen blijft essentieel. We hebben geen wereld nodig waarin iedereen hetzelfde leert, werkt en denkt.

Wat ADHD'ers vooral nodig hebben, is een omgeving die ruimte biedt aan beweging, variatie en nieuwsgierigheid.

Bron: Psychology Today