Jongeren met 'explosies als bijbaan': Wat drijft hen?

Explosies waarbij de daders zwaargewond raken, vergis-explosies, een 11-jarig kind dat wordt opgepakt voor een aanslag bij een huis: dit zijn enkele dieptepunten van de afgelopen maanden. Ervaringsdeskundige Igor Wawryka (26) kruipt in het hoofd van de jeugdige daders en legt uit wat hen drijft.

“Ik geloof dat het een rebelse houding is”, zegt Igor die zelf voor een straatroof en gewapende overval in de jeugdgevangenis zat, tegen het AD. “Het zijn vaak jongeren die zich proberen te laten gelden, omdat ze zich in de maatschappij ondergewaardeerd en niet geaccepteerd voelen.”

Ze voelen zich in het criminele circuit voor het eerst geaccepteerd. “Bovendien is alles wat voortvloeit uit het plegen van zo’n delict verslavend. Acceptatie, adrenaline, geld, indruk maken op jongens en meisjes, nieuwe kleding, status en erbij willen horen.”

Het geld is ook een belangrijke factor. Voor 3, 4 of 5 ‘meier’ (straattaal voor honderd euro) plegen jongeren wel zo’n aanslag. In de supermarkt verdienen ze het niet. Veel jongeren komen ook uit armoede of hebben een straatschuld.”

“Soms krijgen ze een bom in hun handen gedrukt waarmee ze een aanslag moeten plegen, maar soms ook extra geld om het zelf te regelen. Jongeren steken met oud en nieuw ook vuurwerk af”, legt Wawryka uit. “Als je ooit al vuurwerk heb afgestoken, is het nog maar een grens verder dat je het afsteekt voor iemands deur. Voor jongeren is vuurwerk gewoon vuurwerk en redelijk onschuldig, er komt bijna nooit iemand om het leven bij zo’n explosie aanslag.”

Criminoloog Henk Ferwerda herkent het beeld wat Igor schetst.is het met Igor eens. “Wanneer een van de grote jongens een ‘soldaat’ nodig heeft, gaat hij vaak in zijn vertrouwde netwerk zoeken, een soort crimineel LinkedIn. Zo’n jong gastje doet wat een grote jongen van hem vraagt, want dat is goed voor zijn status”, zegt Ferwerda.

”Het zijn vaak de minder slimme, beïnvloedbare, kwetsbare en onervaren criminelen die dit soort aanslagen plegen. Ze hebben nog niet de 'awareness' om te herkennen dat een woning bijvoorbeeld is beveiligd en zijn heel naïef en impulsief. Daarom is de pakkans ook zo groot. Het is heel dom.”

Het zijn vaak de jongeren die ook te kampen hebben met een lichte verstandelijke beperking en die zich makkelijk laten aansturen volgens Ferwerda. “Als je het doet, hoor je er bij. Het zijn vaak jongeren die niet een glansrijke schoolcarrière of baan hebben, en hopen dat ze op deze manier dé man in het netwerk gaan worden en bakken met geld gaan verdienen.”

“Het is criminele klungeligheid, want uiteindelijk worden ze bijna altijd opgepakt. Maar toch denken ze uit naïviteit: ‘Ik ben slimmer, mij overkomt dat niet’. De combinatie van geld, beïnvloedbaarheid, adrenaline, status, erbij horen en dommigheid maakt dat ze het toch doen.”