Eindelijk weten we waarom sommige katten oranje zijn

Katten komen in de vrij gebruikelijke kleuren grijs, zwart of wit, maar ook in oranje. En dat laatste was lange tijd een raadsel voor wetenschappers. Na zestig jaar onderzoek hebben genetici eindelijk het gen gevonden dat huiskatten oranje maakt.

"Het is altijd een genetisch mysterie geweest, een raadsel," vertelde geneticus Greg Barsh van Stanford University. Maar nu dus niet meer. Barsh en zijn collega's ontdekten dat huidcellen van katten met een oranje vacht dertien keer meer RNA uit een gen genaamd Arhgap36 produceren dan huidcellen van katten zonder oranje vacht.

Verwacht werd dat het coderende deel van het Arhgap36-gen gemuteerd zou zijn, maar tot hun verrassing vonden de onderzoekers dat het juist de voorafgaande DNA-sequentie was die een afwijking bevatte, wat waarschijnlijk invloed heeft op de expressie van de rest van het gen. Dit werd teruggevonden bij elke oranje kat in de database van 188 katten, waaronder 145 oranje katten, 6 lapjeskatten en 37 niet-oranje katten.

Eén resultaat kwam niet als een verrassing: zoals al lang werd vermoed, bevindt het gemuteerde gen zich op het X-chromosoom. Dit verklaart waarom de oranje kleur zo verschillend voorkomt bij mannetjes en vrouwtjes. De meeste oranje katten zijn mannetjes, terwijl vrouwtjes met een oranje vacht meestal een bont patroon van verschillende kleuren hebben.

Sinds mensen ongeveer 10.000 jaar geleden met katten gingen samenleven, was het een fascinerend raadsel hoe een zwarte kat en een oranje kat ouders konden zijn van kittens in allerlei onverwachte kleuren. Mannelijke kittens uit deze combinatie zijn meestal óf oranje óf zwart, zoals te verwachten valt. Maar vrouwelijke kittens kunnen een lapjespatroon hebben van zwart, oranje en wit of een gemarmerd patroon van oranje verspreid over een zwarte vacht. De onderzoekers bevestigen dat de mutatie verantwoordelijk voor de oranje vacht op het X-chromosoom ligt. Dit verklaart de opvallende verschillen in kleurpatronen tussen de geslachten.

Mannetjes hebben slechts één X-chromosoom, wat betekent dat een enkele kopie van deze mutatie voldoende is om hen volledig oranje te maken. Vrouwtjes daarentegen hebben twee X-chromosomen, één van elk van hun ouders.

Zoogdieren schakelen willekeurig één van de twee X-chromosomen in elke cel uit om een overmaat aan genproducten van het X-chromosoom te voorkomen. In de zeldzame gevallen waarin beide X-chromosomen de mutatie dragen, groeit een vrouwtjeskat uit tot een vurige oranje diva.