FT: ’ Hoe het Frankrijk van Emmanuel Macron het financiële probleemkind van Europa werd

Frankrijk is de zieke man van Europa. En zo ziek, dat niet duidelijk is hoe de patiënt weer beter kan worden. De ziekte is wel duidelijk: het beleid van Macron, schrijft de Financial Times.

De Franse staatsschuld is de afgelopen jaren fors gestegen, net als het begrotingstekort. Twee premiers zijn gestruikeld over pogingen dit te herstellen. De centrale vraag is: hoe groot is de verantwoordelijkheid van president Emmanuel Macron voor deze financiële crisis? Sinds zijn aantreden in 2017 beloofde Macron de belastingen te verlagen, de economie te laten groeien en de staat te verkleinen. Het tegenovergestelde gebeurde: de uitgaven en de schuld zijn alleen maar toegenomen. De Franse schuldquote is nu, binnen de eurozone, alleen lager dan die van Griekenland en Italië.

In 2024 bedroeg het begrotingstekort 5,8% van het bbp, het hoogste van alle eurolanden. De net benoemde premier zit klem: zijn voorganger struikelde over een bezuinigingspakket van 44 miljard euro, maar het politieke klimaat maakt breed gedragen akkoorden bijna onmogelijk. Macrons beleid leverde wel wat op: de werkloosheid daalde door versoepeling van het ontslagrecht, Frankrijk is aantrekkelijker geworden voor investeerders en de pensioenleeftijd is verhoogd naar 64 jaar. Maar de socialisten, cruciaal om een begroting goed te keuren, eisen juist een hogere belasting voor rijken en het terugdraaien van de pensioenhervorming.

Volgens economen zijn er twee oorzaken voor de huidige problemen: enerzijds de dure steunpakketten vanwege corona en de energiecrisis, anderzijds de ingrijpende belastingverlagingen die Macron vanaf 2018 heeft doorgevoerd. Ongeveer de helft van de schuldtoename sinds 2017 is rechtstreeks te herleiden tot deze belastingverlagingen. “Macron heeft fouten gemaakt, maar het probleem is ook cultureel: Fransen willen meer staatssteun, maar minder belasting betalen”, zegt ex-ministeriële expert François Ecalle. Frankrijk heeft al sinds de jaren zeventig geen sluitende begroting meer gehad en kent traditioneel hoge overheidsuitgaven. In 2023 werd 57% van het bbp uitgegeven door de overheid, meer dan in welk OESO-land ook.

Toen Macron president werd, was het tekort juist aan het dalen, mede dankzij maatregelen van zijn voorganger Hollande, die onder meer de belastingen verhoogde. Macron zette vanaf 2018 een andere koers in: de vermogensbelasting werd afgeschaft, kapitaal werd tegen een vlaktaks van 30% belast, de vennootschapsbelasting werd stapsgewijs verlaagd. De hoop was dat dit de groei zou aanjagen en de begroting op termijn vanzelf weer in balans zou komen.

Crises gooiden echter roet in het eten. Eerst kwamen de ‘gele hesjes’, die protesteerden tegen een belasting op brandstof. Daarna volgden de pandemie en de energiecrisis, wat Macron ertoe bracht enorme bedragen te besteden aan steunpakketten: van loonsubsidies tot energiecompensaties, met als motto “wat het ook kost”. De corona-steun bedroeg 10% van het bbp, meer dan in andere landen, en Frankrijk hield ook langer vast aan steunmaatregelen.

Toen de rook optrok, viel op dat de belastinginkomsten structureel lager waren dan gedacht, mede door Macrons eerdere lastenverlagingen. Daardoor overschreed Frankrijk vorig jaar zijn tekortdoelstelling ruimschoots. Economen denken niet dat het land zich snel kan ‘uit het tekort groeien’ via hogere belasting of economische groei – de belastingdruk is al hoog, de productiviteit stijgt nauwelijks en de arbeidsmarkt stagneert. Volgens analisten zijn harde keuzes onvermijdelijk, vooral het terugdringen van uitgaven op bijvoorbeeld zorg en onderwijs. Maar politieke verdeeldheid en polarisatie maken brede hervormingen voorlopig lastig, zeker tot de presidentsverkiezingen van 2027. Toch is het volgens experts niet onmogelijk om het tekort onder controle te krijgen zonder zware bezuinigingen, mits er politieke wil is om over meerdere jaren ingrepen door te voeren.