De les van Plato over het loslaten van ongezonde relaties

Soms lijkt de geschiedenis ver weg, maar af en toe houdt ze ons een pijnlijke spiegel voor. Neem de drie ongelukkige reizen van de filosoof Plato naar Sicilië in de vierde eeuw voor Christus. Achter die oude verhalen schuilt een verrassend actuele relatie­wijsheid: het is vergeefse moeite om iemand te veranderen die daar zelf nog helemaal niet klaar voor is.

Tijdens zijn eerste bezoek, in 387 v.Chr., ontmoette Plato de tiran Dionysius I van Syracuse. Zijn ideeën over rechtvaardigheid en matiging vielen slecht bij de machtige heerser, maar diens zwager Dion raakte juist diep onder de indruk. Jaren later, toen de zoon van Dionysius het roer overnam, wist Dion Plato over te halen terug te keren. Misschien kon de jonge leider, met wat begeleiding, uitgroeien tot de ‘filosoof-koning’ waar Plato over schreef. Het liep anders: de jongen genoot liever van luxe dan van de pijnlijke zelfreflectie die echte groei vergt.

Toch waagde Plato het een derde keer. In zijn beroemde Zevende Brief schrijft hij dat niet zijn leer faalde, maar de leerling zelf: Dionysius II had nooit echt de wil gehad om te veranderen. Hij wilde vooral lijken op een filosoof, niet er een zijn. Zijn derde reis moest Plato bijna met zijn leven bekopen.

Wie ooit geprobeerd heeft een partner, vriend of familielid te veranderen, herkent het patroon. De ander belooft beterschap, doet een tijdje zijn best, maar glijdt dan weer terug in oude gewoontes. Net als Plato blijven we hopen: misschien lukt het deze keer wél. Maar de harde waarheid is dat we anderen niet kunnen veranderen. Echte transformatie komt alleen van binnenuit en met hulp van de omgeving. Dionysius had niets van dat alles; zijn hof vol vleiers hield hem precies waar hij was.

Plato’s grootste fout was niet zijn eerste of tweede reis, maar die derde – het moment waarop hoop het won van realiteit. Wie te lang blijft investeren in iemand die niet verandert, doet niet alleen zichzelf pijn, maar neemt ook de prikkel weg die verandering mogelijk maakt.

Na zijn mislukte Sicilië-avonturen keerde Plato terug naar Athene, richtte de Academie op en schreef De Republiek, waarin hij stelt dat goed leiderschap begint bij zelfbeheersing. Misschien is dat de les voor ons allemaal: stop met het veranderen van anderen en richt je op je eigen binnenwereld. Pas dan kun je, net als Plato, je eigen Athene vinden en heb je eindelijk de rust om niet meer naar Sicilië te hoeven varen.

Bron: Psychology Today