De paradox van zelfbescherming: Hoe regulering soms leidt tot ongewenste neveneffecten

In een steeds digitaler wordende samenleving groeit het verlangen naar controle. Regeringen, platformen en instanties introduceren regels die burgers moeten beschermen tegen overconsumptie, verslaving of misbruik. Denk aan speeltijdbeperkingen op sociale media, waarschuwingen op voedingsmiddelen of, specifieker, het Centraal Register Uitsluiting Kansspelen (Cruks).

Het idee is simpel: als mensen zichzelf niet tegen hun impulsen kunnen beschermen, dan moet het systeem hen helpen. In theorie klinkt dat nobel — en vaak is het dat ook. Maar juist in die beschermingsdrang schuilt een paradox: wanneer regulering te streng of te sturend wordt, zoeken mensen hun eigen weg.

Het fenomeen is niet nieuw. Denk aan jongeren die alternatieve social media gebruiken om ouderlijk toezicht te omzeilen. Of aan mensen die VPN’s gebruiken om restricties per land te vermijden. In het financiële domein zie je het bij gebruikers die overstappen op crypto of digitale wallets om meer autonomie over hun geld te ervaren.

Binnen de kansspelwereld leidt eenzelfde mechanisme ertoe dat sommige gebruikers bewust zoeken naar betrouwbare casino's zonder cruks. Niet per se uit roekeloosheid — maar eerder uit behoefte aan controle over hun eigen toegang. Ze willen niet volledig uitgesloten zijn, maar hun gedrag zelf reguleren, zonder een permanente blokkade.

Het is een gevoel dat door gedragspsychologen vaker wordt benoemd: wie de controle kwijtraakt, zoekt autonomie terug — desnoods buiten het systeem.

In een rapport van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) wordt de spanning tussen bescherming en keuzevrijheid treffend omschreven. Regels zijn bedoeld om te helpen, maar kunnen ook als betutteling of uitsluiting ervaren worden. Dezelfde dynamiek speelt in andere domeinen, zoals de zorg of werkdrukpreventie.

Het punt is niet dat regulering per definitie verkeerd is — maar dat het gedrag stuurt, en soms onbedoeld het tegenovergestelde effect oproept. Hoe meer drempels, hoe meer mensen geneigd zijn alternatieven te zoeken. En zolang die alternatieven wél voldoen aan hun behoefte aan veiligheid, anonimiteit en betrouwbaarheid, voelen ze legitiem aan.

Het zoeken naar andere wegen is dus niet altijd problematisch, maar roept wel vragen op over verantwoordelijkheid. Ligt die bij het systeem dat bescherming biedt? Of bij de burger die die bescherming bewust afwijst?

Wat we wél zeker weten: als alternatieven als betrouwbare casino's zonder cruks in opkomst zijn, dan zegt dat iets over de kloof tussen systeem en behoefte. Een kloof die pas kleiner wordt als beleid niet alleen beschermt, maar ook begrijpt.