Onderzoek laat zien: ook slimme mensen trappen nog steeds massaal in een oud psychologisch trucje

Je denkt misschien dat je wel immuun bent voor horoscopen, persoonlijkheidstests op TikTok of die ene vriendin die na drie glazen wijn ineens weet “hoe jouw aura voelt”. Maar helaas. Nieuw onderzoek laat zien: ook wij, moderne, mediaslimme mensen, zijn nog steeds hartstikke gevoelig voor het beroemde Barnum-effect.

Dat effect werd al in 1949 ontdekt door psycholoog Bertram Forer. Hij gaf zijn studenten allemaal exact dezelfde vage persoonlijkheidsbeschrijving (“Je hebt behoefte aan waardering, je twijfelt weleens aan jezelf, soms ben je extravert, soms niet”) en vroeg hoe goed die bij hen paste. En ja hoor: gemiddeld scoorden de studenten een 4,3 op een schaal van 5. Ze herkenden zichzelf er helemaal in.

Fast forward naar 2025: onderzoekers van de universiteit van Nantes besloten het trucje nog eens uit de kast te halen. Ze lieten meer dan 2200 studenten een “geavanceerde, wetenschappelijk gevalideerde persoonlijkheidstest” invullen - die natuurlijk helemaal nergens op sloeg. En wat bleek? Maar liefst 85 procent vond de test superaccuraat.

Zelfs toen ze hoorden dat het nep was, gaf 77 procent aan de test in een professionele setting te willen gebruiken. Oeps.

Waarom trappen we er nog steeds in? Omdat het lekker voelt. We lezen liever dat we gevoelig zijn voor onrecht in de wereld (wie niet?), dan dat we soms onredelijk zijn als we moe zijn. De Barnum-zinnen zijn zo algemeen dat ze altijd wel een beetje kloppen. Zeker als je er behoefte aan hebt om gezien of begrepen te worden. En ja, dat hebben we allemaal.

Wat kun je ermee? Voor docenten is dit een gouden vondst: wil je saaie lesstof over psychologische testen toch laten landen, dan werkt een goede mindfuck beter dan een PowerPoint. En voor ons gewone stervelingen? Het is gewoon een goede reminder: als iets te goed voelt om waar te zijn, dan is het dat vaak ook.

Dus de volgende keer dat je horoscoop zegt dat je binnenkort een onverwachte ontmoeting hebt (liefde! carrière! geld!), glimlach dan even. En zeg tegen jezelf: “Ha! Barnum had gelijk.”

En misschien trap je niet in horoscopen, maar bijna niemand is ongevoelig voor de onlinepersoonlijkheidstest. En die zijn meestal net zo weinig wetenschappelijk onderbouwd.

Bron: Psychology Today