Waarom we vaak dénken dat succesvolle mensen slim zijn (terwijl ze meestal gewoon mazzel hadden)

Stel je voor: iemand biedt je de kans om 1000 dollar te winnen. Het enige wat je hoeft te doen is een zes gooien met een dobbelsteen.

Klinkt aantrekkelijk? Het addertje onder het gras: je moet eerst 500 dollar inleggen. Gooi je iets anders dan een zes, dan ben je je geld kwijt. De kans dat je verliest is vijf op zes. De kans dat je er 500 dollar op vooruitgaat, is maar één op zes. Kortom: een beroerde deal.

Nu vertelt een vriendin enthousiast dat ze tóch meedeed en een zes gooide. Slim van haar? Zeker niet. Ze maakte een slechte keuze en had gewoon geluk. Als 600 mensen het spel zouden spelen, winnen er misschien 100. Maar 500 verliezen hun geld.

Toch is dit precies wat er in de echte wereld vaak gebeurt. Denk aan managers die investeringen doen zonder onderzoek of plan, puur op gevoel. De meesten gaan onderuit. Een klein groepje heeft geluk en wordt rijk. En wat doen de media? Die zoeken de spectaculairste winnaar, interviewen hem over zijn jeugd en intuïtie en kronen hem tot managementgoeroe. Terwijl zijn succes in feite op toeval berust.

Psychologen noemen dit de outcome bias: de neiging om beslissingen te beoordelen op basis van hun uitkomst, in plaats van op de kwaliteit van het besluit zelf. We zien succes en concluderen dat iemand slim was. We zien mislukking en denken dat de keuze dom was. Maar vaak speelt geluk (of pech) de hoofdrol.

Uit onderzoek van Jonathan Baron en John Hershey blijkt dat mensen dezelfde beslissing positiever beoordelen als het resultaat goed is, ook al was de aanpak identiek aan die van iemand die pech had. Economisch onderzoek laat zelfs zien dat topbestuurders soms meer betaald krijgen door gunstige olieprijzen, waar zij helemaal geen invloed op hadden.

Goede beslissingen zijn vaak saai en voorzichtig. Ze voorkomen problemen, maar leveren geen spectaculaire resultaten op. Slechte beslissingen daarentegen zijn vaak roekeloos en als ze toevallig goed uitpakken, krijgen ze alle aandacht. Het gevaar is dat we de verkeerde mensen als voorbeeld nemen.

Succes kan soms pure mazzel zijn. Een kapotte klok geeft immers ook twee keer per dag de juiste tijd aan.

Bron: Psychology Today