Kansenongelijkheid in Nederland begint al voor de geboorte

Nederland staat bekend als een relatief gelijk land, maar onder de oppervlakte schuilt een groeiende kansenongelijkheid die al tijdens de zwangerschap begint. Huisarts Micha Lutgens uit Heerlen-Noord merkt in zijn praktijk dagelijks de gevolgen: armoede, gezondheidsproblemen en lagere levensverwachting worden vaak van generatie op generatie doorgegeven. In deze regio sterven mensen gemiddeld zeven jaar eerder dan elders in Nederland; chronische ziekten en eenzaamheid zijn er de norm, zegt hij in het FD.

De kansen van kinderen worden sterk bepaald door het inkomen, het opleidingsniveau en het vermogen van hun ouders. Zo blijkt uit onderzoek van de Vrije Universiteit dat kinderen van hoogopgeleide en vermogende ouders aanzienlijk meer kans hebben op een beter inkomen en meer succes in hun latere leven. Dit effect werkt zelfs nog sterker door als ook andere familieleden, zoals ooms en tantes, welgesteld en hoogopgeleid zijn.

Een van de belangrijkste oorzaken van deze ongelijkheid is de woningmarkt. Het eigen huis fungeert als een "grote sorteermachine". Door stijgende huizenprijzen is het voor veel mensen onmogelijk geworden om zonder financiële steun van familie een woning te kopen. Huurders besteden relatief meer aan wonen en bouwen nauwelijks vermogen op, terwijl huizenbezit steeds vaker erfelijk wordt.

Volgens economen en onderzoekers is er weinig sprake van een echte meritocratie waarin iedereen gelijke kansen heeft bij de start. Kinderen van welvarende ouders groeien op met minder stress, betere voeding, meer ontwikkelingskansen, sportclubs en betere scholing. Al deze factoren versterken elkaars effect en vergroten de kloof tussen kansrijken en kansarmen.

Onderwijs wordt vaak gezien als de sleutel tot meer gelijke kansen. Toch blijkt in de praktijk dat kinderen met een migratieachtergrond of ouders met minder opleiding sneller worden onderschat en minder worden gestimuleerd. Dat houdt kansenongelijkheid in stand en draagt bij aan het ontstaan van "oneerlijke ongelijkheid", waar kinderen nauwelijks invloed op hebben.

De oplossing ligt volgens experts niet alleen in het verhogen van inkomens, maar vooral in het bouwen van gemengde gemeenschappen en het aanpakken van de concentratie van armoede, vooral via de woningmarkt. Echte kansengelijkheid begint bij de wieg en vraagt om een brede, structurele aanpak.