Nieuwe ontdekking: zwart gat blaast allesverwoestende wind de ruimte in met bijna 60.000 km/s

Voor het eerst hebben astronomen het exacte moment vastgelegd waarop een superzwaar zwart gat ontbrandt in een felle uitbarsting en daarbij een allesverwoestende wind de ruimte in slingert. Zo’n ultrafast outflow, in vakjargon UFO genoemd, raasde met 19 procent van de lichtsnelheid de kosmos in. Dat is zo’n 57.000 kilometer per seconde.

Niet de hoogste snelheid ooit gemeten, maar wel de eerste keer dat wetenschappers de geboorte en ontwikkeling van zo’n kosmische storm live konden volgen. “Zo snel hebben we een zwart gat nog nooit een wind zien opbouwen”, vertelt astronoom Liyi Gu van SRON. “Een plotselinge X-rayflits en binnen één dag staat er een razende storm.”

De boosdoener bevindt zich in NGC 3783, een sierlijke spiraalnevel op 130 miljoen lichtjaar afstand. Vanuit onze positie kijken we recht tegen de galactische kern aan: een relatief bescheiden zwart gat van ‘maar’ 28 miljoen zonmassa’s, dat desondanks gulzig materie opslokt. Daarbij fonkelt en flikkert het centrum alsof iemand voortdurend met een kosmische lichtschakelaar speelt.

In juli 2024 zagen ESA’s XMM-Newton en de Japanse XRISM-telescoop hoe een magnetische ‘draad’ vlak buiten het zwarte gat knapte en opnieuw verbinding maakte – hetzelfde principe als bij een zonnevlam, maar dan veel extremer. Eerst steeg het aantal harde röntgenstralen, daarna volgde een piek in zachtere straling.

En toen gebeurde iets wonderlijks: binnen twaalf uur verscheen een signaal dat duidde op een ultrasnelle wind, vergelijkbaar met een zonnestorm die miljarden tonnen plasma de ruimte in blaast.

Het is een ontdekking die laat zien hoe verrassend herkenbaar het heelal soms is. Of je nu naar onze ‘gewone’ zon kijkt of naar een zwart gat dat miljoenen zonnen weegt: dezelfde natuurwetten lijken overal te gelden.

“Deze waarneming toont dat processen die we kennen van de zon op enorme schaal terugkomen bij actieve zwarte gaten”, zegt ESA-astronoom Erik Kuulkers. “Dat maakt het heelal ineens een stuk minder vreemd en juist nóg fascinerender.”

Bron: Science Alert