Wat maakt iemand een narcist? Wetenschappers hebben een belangrijk signaal ontdekt

Het lijkt wel alsof iedereen tegenwoordig iemand kent die "narcistisch" is: een ex, een collega, een ouder. Vooral op sociale media vliegt het label je om de oren. Maar eigenlijk is een echte narcistische persoonlijkheidsstoornis zeldzaam. Narcistische trekken komen wél veel voor.

Wat maakt iemand eigenlijk narcistisch? Een recent overzicht van 33 internationale studies, met in totaal meer dan 10.000 deelnemers, werpt nieuw licht op het ontstaan van vooral de kwetsbare vorm van narcisme. De conclusie: de wortels liggen vaak in onze vroege hechting.

Psychologen onderscheiden twee typen narcisme. Grandioos narcisme is wat de meeste mensen zich erbij voorstellen: dominant, zelfverzekerd, soms agressief. Bij kwetsbaar narcisme daarentegen is iemand eerder introvert en onzeker. Achter de façade van zelfvertrouwen schuilt een laag zelfbeeld en een intense gevoeligheid voor kritiek.

Beide vormen delen een kern van vijandigheid: manipulatief gedrag, gebrek aan empathie en een gevoel van superioriteit. Vooral mensen met kwetsbaar narcisme kunnen in relaties schadelijk gedrag vertonen, zoals "love bombing", ghosting en emotionele afstand.

De hechtingstheorie stelt dat onze eerste relaties – meestal met ouders of verzorgers – de basis leggen voor hoe we onszelf en anderen later in het leven zien. Wie zich als kind veilig, geliefd en gesteund voelde, ontwikkelt meestal een veilige hechtingsstijl. Maar wie te maken had met verwaarlozing, onvoorspelbaarheid of misbruik, ontwikkelt vaker een onveilige hechting.

De onderzoekers ontdekten dat kwetsbaar narcisme duidelijk samenhangt met twee onveilige hechtingsstijlen:

Bij grandioos narcisme werd géén duidelijke link met hechting gevonden.

Hoewel hechtingspatronen vaak stabiel zijn, kunnen ze wel veranderen. Therapievormen zoals schema- of emotiegerichte therapie helpen mensen om oude patronen te doorbreken en veiligere relaties op te bouwen – ook voor wie worstelt met kwetsbaar narcisme.

Maar voorkomen is beter dan genezen. Kinderen hebben recht op een veilige en stabiele basis. Dat vraagt om toegankelijke jeugdzorg, ondersteuning voor ouders, en aandacht voor de hoge cijfers van kindermishandeling, want dit laat vaak littekens achter die pas jaren later zichtbaar worden.

Bron: Science Alert