Clopidogrel: het hartaanval-voorkomende medicijn dat aspirine van zijn troon kan stoten

Een bloedverdunner die voor het eerst in de jaren 90 werd gebruikt, kan binnenkort de standaard worden om beroertes en andere hart- en vaatproblemen te voorkomen.

Veel mensen, ook doktoren, slikken jarenlang een lage dosis aspirine om hartproblemen te voorkomen

Aspirine is al meer dan een eeuw een van de meest gebruikte medicijnen ter wereld De heerschappij van aspirine wordt echter uitgedaagd door nieuwere middelen. Nieuwe resultaten, gepubliceerd in The Lancet, zouden ervoor kunnen zorgen dat aspirine zijn kroon verliest aan een jongere uitdager: clopidogrel. De Londense Times schrijft hier over

Onderzoekers analyseerden klinische onderzoeken met bijna 30.000 mensen met coronaire hartziekte — waaronder mensen die een hartaanval hebben gehad of aan angina pectoris lijden — en ontdekten dat een lage dosis aspirine minder bescherming biedt dan het nieuwere antiplaatjesmiddel (bloedverdunner) clopidogrel. Dit kan de Britse richtlijnen veranderen, die nu voor de meeste mensen met coronaire hartziekte adviseren om de rest van hun leven dagelijks aspirine te slikken.

Clopidogrel is de nieuwere van de twee, maar wordt al sinds de late jaren 90 gebruikt en is het voorkeursmiddel om terugkerende problemen te voorkomen bij de meeste mensen die een beroerte hebben gehad of ‘verstopte’ slagaders in de benen hebben. Toch blijft aspirine op dit moment de standaard voor langdurige preventie bij mensen met coronaire hartziekte.

Beide middelen verminderen de “plakkerigheid” van bloedplaatjes — de kleinste bloedbestanddelen die na een verwonding samenklonteren om stolsels te vormen en bloedingen te stelpen. Dat is levensreddend bij bijvoorbeeld een verkeersongeluk of een operatie, maar potentieel dodelijk als bloedplaatjes in een vernauwde slagader naar hart of hersenen worden geactiveerd.

Het gebruik van antiplaatjesmiddelen kreeg in het VK een grote impuls na de publicatie in 1988 van de baanbrekende ISIS-2-studie. Die toonde aan dat dagelijkse lage dosis aspirine levens redt bij mensen die een hartaanval hebben gehad. Eén maand slikken voorkwam 25 sterfgevallen en nog eens 10-15 niet-dodelijke hartaanvallen of beroertes per 1.000 patiënten. Hoe langer men aspirine gebruikte, hoe groter het voordeel. Een gamechanger.

Clopidogrel werd zo’n tien jaar na ISIS-2 geregistreerd en werd aanvankelijk vooral ingezet als alternatief voor mensen die geen aspirine kunnen gebruiken. Het werkt via een andere mechanismen (zie onder), maar het netto-effect — minder ‘plakkerige’ bloedplaatjes — is vergelijkbaar. Tegenwoordig worden beide middelen vaak samen gebruikt, in elk geval kort- tot middellangdurend, na een hartaanval, een bypassoperatie, stentplaatsing en hartklepoperaties.

Nadelen zijn er ook: naast het voorkomen van ongewenste stolsels in vernauwde bloedvaten, kunnen deze middelen ook nuttige stolsels verhinderen en zo tot bloedingen leiden — van makkelijk blauwe plekken of aanhoudend bloeden na scheren tot levensbedreigende bloedingen in zeldzame gevallen. Bemoedigend is dat de Lancet-studie laat zien dat clopidogrel, hoewel het beter is dan aspirine in het voorkomen van hartaanvallen (en beroertes) bij de meeste mensen met coronaire hartziekte, geen extra risico op gevaarlijke bloedingen geeft. Vaak is het dus de voorkeur.

Als, zoals verwacht, de richtlijnen worden aangepast ten gunste van clopidogrel, zullen miljoenen meer mensen het middel krijgen (nu slikt meer dan een derde van de 65-plussers in het VK dagelijks lage dosis aspirine). Er zijn echter wel twee kanttekeningen.