Wat gebeurt er met je lichaam nadat je een blikje cola hebt gedronken?

Een gerucht dat regelmatig op sociale media de ronde doet, is dat je elke keer dat je een blikje cola drinkt, 12 minuten van je leven kost.

Dit is onlangs opnieuw gebleken in een aantal recente studies.

Vorige maand bleek uit studie waarin de voedingspatronen van meer dan 123.000 mensen in het Verenigd Koninkrijk gedurende 10 jaar werden onderzocht, dat het dagelijks drinken van één suikerhoudende drank, zoals cola, voldoende is om het risico op leververvetting met 50 procent te verhogen.

Dit volgt op een ander onderzoek, dat in januari werd gepubliceerd in het prestigieuze tijdschrift Nature Medicine, waarin een verband werd gelegd tussen dergelijke suikerhoudende dranken en miljoenen nieuwe gevallen van type 2 diabetes en hartziekten over de hele wereld. De auteurs van het onderzoek beschreven hoe een van de belangrijkste problemen is dat mensen dranken zoals cola doorgaans consumeren als onderdeel van een over het algemeen slecht voedingspatroon, met te weinig fruit- en vezelrijke voedingsmiddelen die het lichaam zouden kunnen helpen om de suikerbelasting te verwerken.

Sommige Zweedse wetenschappers zijn nog verder gegaan en leggen de schuld voor veel gevallen van hart- en vaatziekten volledig bij de suikerhoudende drankenindustrie. In hun studie, die eind vorig jaar werd gepubliceerd, concludeerden zij dat dergelijke dranken slechter zijn voor de gezondheid dan andere zoete lekkernijen en het risico op een beroerte, hartfalen en de hartritmestoornis boezemfibrilleren aanzienlijk verhogen.

Wat zit er dan eigenlijk in cola dat voedingsdeskundigen zorgen baart, en waarom is het zo moeilijk om te stoppen met drinken?

In het Verenigd Koninkrijk is de samenstelling van de klassieke originele versie van Coca-Cola in de loop der jaren veranderd. In tegenstelling tot bijvoorbeeld in de Verenigde Staten betekent dit dat er geen zout meer in een blikje cola zit, waardoor het bedrijf het product mag verkopen met drie groene verkeerslichten onder het bestaande voedseletiketteringssysteem in het Verenigd Koninkrijk, dat bedoeld is om consumenten te waarschuwen voor ongezonde producten.

De expert op het gebied van ultraverwerkte voedingsmiddelen Chris van Tulleken noemt dit een van de belangrijkste voorbeelden van waarom het etiketteringssysteem moet worden veranderd. “Wat is er aan de hand?” vroeg Van Tulleken aan The Telegraph. “Hoe komt het dat we een etiketteringssysteem hebben waarin cola drie groene verkeerslichten krijgt?”

Qua calorieën is een blikje cola relatief bescheiden, maar zoals Robert Lustig, endocrinoloog aan de Universiteit van Californië in San Francisco, zegt: “De calorieën zijn niet het probleem.” Hij luidt al jaren de alarmbel over de suikerhoudende drankenindustrie. Hij zegt dat veel mensen uiteindelijk te veel van deze dranken consumeren omdat ze zo zijn samengesteld dat ze verslavend zijn.

De reden voor Van Tullekens bezorgdheid is dat je met één gewoon blikje cola al de NHS-aanbevelingen voor toegevoegde suikers (volwassenen mogen niet meer dan 30 g per dag binnenkrijgen) overschrijdt, iets wat bijna iedereen als een probleem beschouwt. “Het lijdt geen twijfel dat de suikerinname de richtlijnen ver overschrijdt”, zegt John Gallagher, een academisch onderzoeker aan het Creighton University Medical Centre in Nebraska.

Volgens gespecialiseerd diëtiste Nichola Ludlam-Raine, auteur van het boek How Not to Eat Ultra-Processed, kan een dergelijke overdaad aan toegevoegde suikers op termijn het risico op tandbederf verhogen. “Cola bevat gewoon veel te veel suiker”, zegt ze. “Naar mijn mening zou het niet verkocht mogen worden. We weten dat suiker de bacteriën in je mond voedt die zuur produceren, en dat zuur het tandglazuur verzwakt, wat leidt tot gaatjes.”

Naast het suikergehalte wijzen zowel Lustig als Van Tulleken erop dat we uiteindelijk naar cola gaan verlangen omdat het ook cafeïne bevat, een bekende verslavende stof.

Hoewel het cafeïnegehalte in een blikje aanzienlijk lager is dan in een kopje koffie, zegt Ludlam-Raine dat niet iedereen zich ervan bewust is dat cola cafeïne bevat. Artsen van het Columbia University Irving Medical Centre hebben ouders gewaarschuwd dat kinderen onder de 11 jaar geen dranken zoals cola mogen consumeren, omdat er geen veilige hoeveelheid cafeïne bekend is voor deze leeftijdsgroep, terwijl 12- tot 17-jarigen minder dan 100 mg cafeïne per dag zouden moeten innemen.

“Zwangere vrouwen denken misschien: ‘Oh, ik mag geen thee en koffie drinken, maar ik mag wel cola drinken’”, zegt Ludlam-Raine. “En in feite bevat het wel cafeïne.”

Om de enorme hoeveelheid suiker in cola – die overeenkomt met ongeveer acht theelepels – te maskeren, bevat de drank ook kleine hoeveelheden van een additief dat fosforzuur wordt genoemd. Ludlam-Raine zegt dat voor mensen die de hele dag door regelmatig cola drinken, de constante aanwezigheid van zuur in hun mond waarschijnlijk niet goed is voor de gezondheid van hun gebit. Op de lange termijn denkt Lustig dat het ook slecht kan zijn voor de gezondheid van de botten, omdat fosforzuur zich bindt aan het calcium dat je via je voeding binnenkrijgt, waardoor het in de urine wordt uitgescheiden in plaats van naar je botten te gaan.

Een additief dat wordt gebruikt om de kenmerkende kleur van cola te creëren. Wetenschappers maken zich al lang zorgen over de mogelijke langetermijneffecten van de consumptie van dit ingrediënt, hoewel concrete verbanden moeilijk te bewijzen zijn.

Omdat de toegevoegde suiker in cola en alle suikerhoudende dranken zo gemakkelijk wordt opgenomen, komt deze al binnen 10 minuten na het drinken van een slokje in je systeem terecht. Normaal gesproken zou je je waarschijnlijk misselijk voelen als je in één keer zoveel suiker zou consumeren – een blikje bevat acht theelepels – maar dit wordt gemaskeerd door het fosforzuur, waardoor je het nauwelijks merkt.

In de ogen van Lustig is het grootste probleem met de toegevoegde suiker in cola dat het fructose bevat, een enkelvoudige suiker die een snelle stijging van de bloedsuikerspiegel en een overeenkomstige insulinepiek veroorzaakt.

Lustig legt uit dat het grootste probleem hierbij is dat fructose rechtstreeks naar de lever wordt gestuurd, waar het wordt opgenomen en omgezet in vet. Na verloop van tijd leidt dit tot de ontwikkeling van de chronische aandoening leververvetting.

Binnen drie kwartier na het leegdrinken van het blikje heeft je lichaam alle cafeïne opgenomen. De combinatie van overtollige suiker en cafeïne stimuleert het beloningssysteem in de hersenen en activeert een belangrijk centrum dat de nucleus accumbens wordt genoemd, ook wel bekend als het ‘pleziercentrum’.

Zoals Ludlam-Raine aangeeft, wordt hetzelfde proces in gang gezet door veel recreatieve drugs, hoewel het effect in het geval van cola veel milder en, cruciaal, tijdelijk is. “Het veroorzaakt geen neurochemische afhankelijkheid zoals drugs dat doen”, zegt ze. “Mensen breken geen huizen in om aan cola te komen.”

Na verloop van tijd kunnen mensen die grote hoeveelheden cola consumeren echter een zekere mate van afhankelijkheid ontwikkelen. Als klinisch diëtiste zegt Ludlam-Raine dat ze vaak patiënten ziet die één of twee liter cola per dag drinken en merken dat ze geleidelijk moeten afkicken om de effecten van de cafeïne en suikerontwenningte verminderen.

Je realiseert het je misschien niet, maar omdat cola je bloedsuikerspiegel snel doet stijgen, krijg je na ongeveer een uur waarschijnlijk een suikercrash, die vaak gepaard gaat met gevoelens van prikkelbaarheid, traagheid en slaperigheid.