Zijn sauna's echt goed voor je? Echt bewijs is er niet

Finland is de onbetwiste saunahoofdstad van de wereld, met ongeveer één sauna per 1,6 inwoners. Maar vrijwillig zweten begint ook elders aan te slaan: in Nederland zjijn er ongeveer 150 sauna's en minstens 2 miljoen regelmatige gebruikers.

Zijn sauna's goed voor degenen die er gebruik van maken, vraagt The Economist zich af? Echt bewijs is er niet. Setor Kunutsor, cardioloog aan de Universiteit van Manitoba, beschouwt sauna's als een bron van gecontroleerde, milde stress. Een korte hittegolf zorgt ervoor dat het hart sneller gaat pompen, de bloedvaten zich verder openen en het lichaam begint te zweten – veranderingen die sterk lijken op wat er gebeurt tijdens een stevige wandeling. “Een standaard saunasessie van 15 minuten zorgt voor dezelfde verhoging van de hartslag en bloedsomloop als bij matige lichaamsbeweging”, zegt dr. Kunutsor. Na verloop van tijd, zegt hij, kunnen deze herhaalde pseudo-workouts het lichaam leren om beter met stress om te gaan, ontstekingen te verminderen en de hersenen en bloedvaten te beschermen.

Er is onderzoek dat dit ondersteunt. Tien jaar geleden leidde Jari Laukkanen van de Universiteit van Oost-Finland een observationeel onderzoek op basis van gegevens van meer dan 2300 mannen van middelbare leeftijd in Finland. Hij ontdekte dat mannen die twee tot drie keer per week naar de sauna gingen, 27% minder risico liepen om te overlijden aan hart- en vaatziekten dan mannen die slechts één keer per week naar de sauna gingen. Het voordeel nam toe tot 50% voor mannen die vier tot zeven keer per week naar de sauna gingen.

Latere studies leken te suggereren dat de voordelen verder gingen dan het hart. Het team ontdekte dat regelmatig naar de sauna gaan, in vergelijking met slechts één keer per week, geassocieerd was met een bijna 80% lager risico op het ontwikkelen van psychose en een tweederde lager risico op het ontwikkelen van dementie.

Het probleem met dergelijke studies is dat mannen die om de dag naar de sauna gaan, waarschijnlijk rijker en gezonder zijn dan mannen die dat niet doen. Hoewel de auteurs hebben gecorrigeerd voor leeftijd, sociaaleconomische status, lichaamsbeweging en alcoholgebruik, is het nog te vroeg om harde conclusies te trekken.

Er kunnen nog andere verstorende factoren zijn die niet in aanmerking zijn genomen, zegt Eva Prescott van het Bispebjerg en Frederiksberg Universitair Ziekenhuis in Kopenhagen. Er zijn ook maar weinig studies gedaan onder vrouwen, jongeren en mensen met een niet-Europese achtergrond, wier reacties mogelijk verschillen van die van oudere blanke mannen. Het is ook niet duidelijk of de Finse resultaten direct overdraagbaar zijn naar landen als Groot-Brittannië, waar sauna's duidelijk minder vaak worden gebruikt, zegt Gabrielle Reason, directeur van de British Sauna Society.

Om vast te stellen of sauna's een effect hebben op de menselijke gezondheid, moeten wetenschappers gerandomiseerde gecontroleerde studies (rct's) uitvoeren, de gouden standaard voor het evalueren van gezondheidsinterventies. In dergelijke studies delen wetenschappers de deelnemers willekeurig in experimentele groepen en controlegroepen in om vertekening te voorkomen. Er bestaan wel RCT's over saunagebruik, maar tot nu toe is het bewijs daaruit niet overtuigend. Een studie uit 2022, opnieuw uitgevoerd door dr. Laukkanen en dr. Kunutsor, wees uit dat deelnemers die sauna combineerden met lichaamsbeweging een grotere verbetering in bloeddruk en cardio-respiratoire conditie ervoeren dan degenen die alleen naar de sportschool gingen. Maar een ander RCT door andere onderzoekers vond geen positieve cardiovasculaire gezondheidsvoordelen van frequent saunagebruik. De enige manier om deze kwestie tot op de bodem uit te zoeken, is door meer en grotere RCT's uit te voeren totdat er bevindingen naar voren komen die onderzoekers consistent kunnen reproduceren. Tot die tijd kunnen we nog wat verhitte discussies verwachten. ■