EXCLUSIEF: De Telegraaf was juist goed in de oorlog

zaterdag, 03 mei 2025 om 7:04

Al tachtig jaar weet iedereen: De Telegraaf heulde met de Duitsers en de NSB. De krant was fout. Daarom mocht De Telegraaf een aantal jaren na 1945 niet verschijnen.

Maar De Telegraaf heeft vandaag goed nieuws. Het is niet waar, legt de krant na 80 jaar (journalistiek onderzoek kost soms tijd) uit in twee volle pagina's.

Het verhaal van De Telegraaf in 2025:

De eerste oorlogsjaren: meegaand, maar niet uniek

Direct na de Duitse inval in mei 1940 stond De Telegraaf onder controle van de Duitse militaire bevelhebber. In de eerste maanden was de toon van de krant opvallend meegaand en soms zelfs complimenteus richting de Duitsers. Dit was echter niet uniek; bijna alle bovengrondse kranten moesten zich aanpassen aan de nieuwe machthebbers. De krant probeerde ondertussen haar lezers te laten weten dat ze onder dwang stond, door bijvoorbeeld bij Duitse persberichten altijd de bron te vermelden. Andere kranten deden dat niet.

Worsteling op de redactie

Binnen de redactie was er veel verdeeldheid. Sommige redacteuren waren onder de indruk van de Duitsers, anderen probeerden met kleine prikken – zoals subtiele verwijzingen naar de koningin of strips die de bezetter belachelijk maakten – toch een vaderlands geluid te laten horen. Hoofdredacteur Goedemans probeerde zo lang mogelijk kritisch te blijven, maar moest uiteindelijk zwichten voor de steeds strengere Duitse censuur. In 1942 publiceerde De Telegraaf onder zware druk een fel antisemitisch artikel, waarna zelfs redacteuren opstapten uit protest.

De SS neemt het over: de echte ‘foute’ periode

Het dieptepunt kwam in oktober 1944. Toen pleegde Hakkie Holdert, een SS’er, een coup op de krant. Vanaf dat moment werd De Telegraaf een echt nazi-blad en stapte vrijwel de hele oude redactie op. Ook het publiek keerde zich massaal af. Deze periode duurde tot het einde van de oorlog.

Na de oorlog: zwaar gestraft

Na de bevrijding kreeg De Telegraaf een verschijningsverbod van dertig jaar opgelegd, omdat de krant onder zware druk had meegewerkt aan de Duitse propaganda. Dat verbod werd na vier jaar alweer opgeheven, mede omdat de samenwerking met de Duitsers vaak onder dwang was gebeurd. Toch bleef het imago van ‘foute krant’ aan De Telegraaf kleven.

Was De Telegraaf exclusief fout?

Volgens historici is het beeld van De Telegraaf als dé collaborerende krant te zwart-wit. Veel andere kranten kozen ook eieren voor hun geld, sommige zelfs meer dan De Telegraaf. Het was voor alle kranten een ongelijke strijd: aanpassen of verdwijnen. Historicus Mariëtte Wolf concludeert dat het label ‘fout’ voor De Telegraaf vooral geldt voor de laatste zes maanden van de oorlog, toen de SS daadwerkelijk de leiding had. In de jaren daarvoor probeerde de krant te laveren tussen overleven en zo min mogelijk collaboreren.

Samengevat

De Telegraaf was in de eerste oorlogsjaren niet fouter dan andere kranten, maar wel meegaand.
Vanaf oktober 1944 werd de krant echt een nazi-blad onder leiding van de SS.
Na de oorlog werd De Telegraaf zwaar gestraft, maar het beeld van ‘foute krant’ is volgens historici die De Telegraaf raadpleegde overdreven.
Het was voor alle kranten een kwestie van overleven onder zware druk van de bezetter.

Verder lezen over dit onderwerp

De oorlog zal altijd een trauma blijven voor de Telegraaf – EenVandaag Historicus Mariëtte Wolf legt uit waarom het beeld van De Telegraaf als ‘foute krant’ genuanceerder ligt en hoe de krant na de oorlog werd gestraft.
Geschiedenis van De Telegraaf – IsGeschiedenis Een overzicht van de rol van De Telegraaf in de oorlog en de nasleep daarvan, inclusief het verschijningsverbod.
De Telegraaf fout? – NTR De Oorlog Analyse van de beeldvorming rond De Telegraaf en de feitelijke gang van zaken tijdens de bezetting.
De Telegraaf – Wikipedia Uitgebreide achtergrondinformatie over de krant, haar rol in de oorlog en de periode daarna.
De Telegraaf – jubileumartikel 2025 (PDF) Een recent artikel dat de discussie over het imago van De Telegraaf als ‘foute krant’ samenvat en nuanceert.