Wilde chimpansees trommelen er lustig op los: oeroude beats met een boodschap

In de schaduw van het Afrikaanse regenwoud gebeurt iets opmerkelijks. Geen festival, geen muziekgroep, maar een stel wilde chimpansees dat ritmisch op boomwortels slaat. Wat eerst klonk als simpel kabaal blijkt nu een vorm van communicatie te zijn. Nieuw onderzoek toont aan dat chimpansees unieke ritmes gebruiken om zichzelf hoorbaar te maken over grote afstanden. Het regenwoud blijkt een natuurlijke concertzaal, met apen als percussionisten.

Onderzoekers van de University of St. Andrews onderzochten zes groepen wilde chimpansees in West- en Oost-Afrika. Wat ze ontdekten was verbluffend: de apen maken gebruik van ritmische patronen, alsof ze met een drumstel communiceren. Elke chimpansee had een eigen stijl: sommigen sloegen met vaste tussenpozen als een metronoom, anderen produceerden syncopische beats die meer weg hadden van jazz.

Dit gedrag is niet zomaar speels geklapper op holle boomwortels. De chimpansees gebruiken hun drumsessies om hun aanwezigheid te melden aan soortgenoten. Het geluid draagt verrassend ver: tot een kilometer door het dichte woud. Zo weten groepsleden wie er in de buurt is, zonder elkaar te hoeven zien. En belangrijker nog: het ritme verraadt wie de trommelaar is. Iedere chimpansee blijkt zijn eigen, herkenbare slagcode te hebben.

Dit roept een intrigerende vraag op: is deze drumtaal aangeleerd of aangeboren? De onderzoekers vermoeden dat het gaat om culturele variatie: chimpanseegroepen in verschillende gebieden ontwikkelen elk hun eigen stijl, net zoals mensen dat doen met taal of muziekgenres. Zo bleken chimpansees in Ivoorkust een veel regelmatiger ritme te gebruiken dan hun soortgenoten in Oeganda, die een vrijere, expressievere manier van slaan vertoonden.

Dat dieren culturele tradities ontwikkelen is niet nieuw – denk aan zangvogels met lokale liedjes of orka’s met unieke jachttechnieken – maar het blijft fascinerend om zulke parallellen te zien met menselijk gedrag. Vooral wanneer het om iets abstracts als ritme gaat. Muziek lijkt dan ineens geen puur menselijke uitvinding, maar een evolutionaire erfenis.

De bevindingen laten zien dat het vermogen om ritme te herkennen en te gebruiken diep in onze evolutionaire geschiedenis geworteld zit. Chimpansees zijn onze naaste verwanten en delen ongeveer 98% van ons DNA. Dat zij ritmisch gedrag vertonen, zou kunnen wijzen op een gemeenschappelijke voorouder met muzikaal talent.

Ook voor het onderzoek naar het ontstaan van taal zijn deze resultaten interessant. Ritme speelt een belangrijke rol in menselijke communicatie – denk aan cadans in spraak, of het gebruik van pauzes en nadruk. Het zou kunnen dat deze chimpanseedrums een vroege vorm van zulke ritmische communicatie vertegenwoordigen.

Dit soort culturele gedragingen maken elke chimpanseepopulatie uniek. Als een groep uitsterft, verliezen we niet alleen de dieren, maar ook kennis, gewoonten en zelfs hun 'muziek'. Bescherming van leefgebieden is dus meer dan ecologie; het is ook het behouden van niet-menselijke cultuur.

Dus de volgende keer dat je denkt dat alleen mensen een gevoel voor ritme hebben, denk dan aan een chimpansee die in het regenwoud op een boomwortel slaat. Misschien was hij wel een van de eerste drummers op aarde.

Bron: The Times