Het politieke akkoord van Jetten en Bontenbal. De hoofdpunten en de hele tekst

De complete tekst:

• We willen schrappen in bezwaarprocedures. Er komt één beroepsgang (geen stapeling meer van bezwaar op bezwaar), vaste uitspraaktermijnen en we beperken mogelijkheden om bouw stil te leggen (bijvoorbeeld via een vaste vergoeding). De drempels voor bezwaar en beroep gaan omhoog. Er komt een landelijke regeling voor het structureel vooraf regelen van nadeelcompensatie en planschade, en we maken afspraken met gemeenten om de ambtelijke capaciteit voor vergunningverlening en parallel plannen op te schalen. 
• Er komen simpelere regels voor optoppen en splitsen, vergunningsvrij waar mogelijk. De minister ziet erop toe dat gemeenten geen onnodige belemmeringen opwerpen. Ook willen we woningdelen makkelijker maken. Familie- en mantelzorgwoningen op eigen terrein worden vergunningsvrij en belemmeringen voor hospitaverhuur worden weggehaald. 
• We standaardiseren (duurzaamheids-)normen en zien erop toe dat alle gemeenten alle bovenwettelijke eisen aan de bouw schrappen, zodat overal hetzelfde geldt. We sturen erop dat provincies de natuurregels uniformeren zodat ze de bouw niet bemoeilijken. 

• We willen sneller bouwen met innovatie. Prefabwoningen worden sneller en schoner gebouwd. In elke gemeente zijn de regels echter anders, en daardoor lukt het onvoldoende om op te schalen. We maken deze fabriekswoningen veel betaalbaarder en sneller realiseerbaar door de regels gelijk te trekken en te gaan werken met een digitaal planproces. Vergunningverlening voor herhaalbare bouwconcepten verloopt via een fastlane en typegoedkeuring voor fabrieksmatige en gestandaardiseerde bouw. Dergelijke huisvesting helpt ook bij de versnelling van de wettelijke taakstelling voor aandachtsgroepen zoals daklozen, mensen die uit zorginstellingen komen en statushouders. 
• Gemeenten krijgen meer mogelijkheden om actief grondbeleid te voeren en grond tegen redelijke prijzen aan te kopen, onder andere via een sterker en actiever (toepassen van) voorkeursrecht, een grondfaciliteit voor de financiering van aankoop. We willen het prijsopdrijvend effect door meer vraag voorkomen. Daarbij kan ook een instrument worden 

• publiek kunnen worden aangewend voor bijvoorbeeld voorzieningen en infrastructuur. 
• We willen een strakke regie vanuit het Rijk op de doelen van 2/3 betaalbaar en 30% sociale huur in het gemeentelijk volkshuisvestingsprogramma. Daarbij besteden we specifieke aandacht aan o.a. betaalbare koop-, ouderen- en jongerenwoningen. Veel ouderen willen immers graag verhuizen naar een woning die past bij hun levensfase. Maar het aanbod aan goede (levensloopbestendige) woningen voor ouderen is nu te beperkt. We stimuleren de bouw van nieuwe woonvormen voor ouderen zodat ouderen beter en langer kunnen samenleven in hun wijk. Een doorstroombank of een aantrekkelijk hypotheekproduct voor ouderen (doorstroomhypotheek) zorgen dat stenen makkelijker in geld worden omgezet. 
• De Nationale Prestatie Afspraken en andere uitkomsten van de Woontop zetten we door. Woningcorporaties zijn cruciaal voor zowel de volkshuisvesting als de leefbaarheid van buurten en krijgen daarom meer ruimte voor de bouw van middenhuurwoningen. De corporaties geven we meer armslag om te investeren in ontwikkelingen die door de markt niet voldoende worden opgepakt. Verruiming van de mogelijkheden van (zogenaamde) niet-DAEB-activiteiten kan hierbij helpen. 
• Meer gedeelde woonvormen voor jongeren en studenten. Minder studio’s en meer samenwonen levert niet alleen snel meer betaalbare woningen op, maar is ook goed voor bestrijding van eenzaamheid. Dit willen we bevorderen met objectsubsidies. 

• We bouwen minstens 21 grootschalige nieuwbouwlocaties van nationaal belang verspreid over het land. Dat kunnen nieuwe wijken zijn, maar ook nieuwe steden. 
• We werken met een totaalaanpak: wonen, werken, bereikbaarheid, groen en andere voorzieningen worden samen ontwikkeld. 
• Alle gebiedssubsidies worden in één budget gebundeld zodat we versnippering tegengaan en we passen instrumenten uit de voormalige crisis- en herstelwet toe zodat we procedures aanzienlijk verkorten. 
• Er zijn extra investeringen nodig in infrastructuur en voorzieningen voor wijken erbij en voor nieuwe bouwlocaties, mits die projecten leiden tot een zeer grote bijdrage aan de oplossing van het woningtekort. In deze kabinetsperiode stellen we een fors budget beschikbaar voor ontsluiting van huidige bouwlocaties. Voor bouwlocaties van nationaal belang komt er voor de periode 2030–2040 een groot investeringspakket. 
• Er komt jaarlijks een aanzienlijk budget beschikbaar voor investeringen in de gebieden van het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid. Daarnaast gaan we door met de subsidie voor de woningbouwimpuls en realisatiestimulans om de maatschappelijk onrendabele top te financieren. 

• We halen wettelijk vastgestelde stikstof doelen in 2035, met een tussendoel in 2030. Daarvoor is een beter wettelijk kader nodig. Het meetinstrument van de Kritische Depositie Waarde (KDW) is waardevol, maar zegt niet alles over de echte staat van de natuur. Daarom vervangen we de KDW door een juridisch houdbaar alternatief dat wel stuurt op reductie van emissies en natuurherstel. We voeren een nieuwe vergunningsverleningssystematiek in, die zich baseert op doelvoorschriften. We investeren daarvoor in de uitvoeringscapaciteit bij bevoegde instanties. 
• We zorgen dat de boer weer aan het stuur komt. De rijksoverheid stelt duidelijke algemene reductiedoelen voor stikstof, CO2 en water. In een gebiedsgerichte aanpak worden in overleg met de provincies specifieke doelen per gebied vastgesteld, en zodra dat mogelijk is ook per bedrijf. Door deze doelsturing krijgt elke boer duidelijkheid over hoeveel het bedrijf mag uitstoten. De boer mag zelf invullen hoe hij of zij dit voor elkaar krijgt. Dat kan eigenstandig of binnen een gebiedsaanpak. Als het stikstofdoel van 2035 niet wordt gehaald, kan als ultieme remedie worden gekort op dier- of fosfaatrechten. 
• Meten is weten. Met een goed meetnetwerk monitoren we de landelijke en regionale voort-gang op het gebied van natuur, bodem en water elke twee jaar en sturen bij als het nodig is. 
• Bij gebleken geborgde reductie wordt zo snel mogelijk een juridisch houdbare, rekenkundige ondergrens ingevoerd. 

• We verbeteren de wettelijke basis voor dierrechten en breiden die uit naar alle diersoorten. Voor varkens en pluimvee (kippen en kalkoenen) gelden nu maxima voor het aantal te houden dieren per bedrijf: zogenaamde dierenrechten. Door deze uit te breiden naar andere diersoorten (landbouwhuisdieren), komt er meer grip op de productiecapaciteit in de veehouderij. 
• Grondgebondenheid in de melkveehouderij. Een zoveel mogelijk gesloten kringloop per bedrijf of per gebied is minder vervuilend en goed voor de waterkwaliteit. Dit is nodig voor het halen van natuurdoelen. We geven de stap naar een meer circulaire landbouw op korte termijn vorm en zorgen dat we, ook voor de waterkwaliteit en het klimaat, gebiedsgericht maatregelen nemen om grasland zo veel mogelijk te behouden. 
• Als een bedrijf overgaat naar een nieuwe eigenaar buiten de familie worden dier- en fosfaatrechten afgeroomd. Zo dringen we de uitstoot van ammoniak terug, maar ontzien we bestaande boerenfamilies 
• We zorgen voor blijvende ondersteuning voor gebiedsprocessen, zodat extensivering, innovatie en managementmaatregelen verder kunnen worden vormgegeven. Via innovaties en managementmaatregelen kan op korte termijn al veel reductie worden gerealiseerd. Daarom beginnen we daar zo snel mogelijk mee en stimuleren we dit financieel. Boeren die de gebiedsprocessen begeleiden ontvangen een vergoeding voor de tijd die zij erin steken. 
• Boeren die willen stoppen, kunnen dat doen op een manier die financieel eerlijk is. Daarom worden de vrijwillige beëindigingsregelingen voortgezet. 
• We verminderen het gebruik van schadelijke gewasbeschermingsmiddelen. Met de glastuinbouw, de akkerbouw en ketenpartijen sluiten we nationale, bindende convenanten om het gebruik van schadelijke gewasbeschermingsmiddelen fors te beperken. Er komen duidelijke doelen, een tijdlijn voor afbouw en maatregelen als afspraken niet worden gehaald. Zo verbeteren we de waterkwaliteit, biodiversiteit en de gezondheid van het voedsel dat uit de kas of van het land komt. Er komt meer ruimte voor geïntegreerde gewasbescherming. Goed geteste groene en minder schadelijke beschermingsmiddelen worden sneller toegelaten. In Europees verband zetten we in op het toestaan van veredelingstechnieken CRISPR-Cas en cisgenese bij de veredeling van planten. 

• We beschermen kwetsbare natuurgebieden. Rondom Natura 2000 gebieden komt een zonering die voldoende is om de doelen voor het betreffende natuurgebied te halen. We starten met de meest kwetsbare gebieden. Binnen de zones dichtbij de natuur zal een hogere emissiereductie nodig zijn en past de provincie een gebiedsgerichte aanpak toe: extensiveren, omschakelen, verplaatsen of beëindigen. Er zullen zo in deze zones minder dieren per hectare worden gehouden voor een landbouw die in balans is met natuur, bodem en water. We sluiten binnen deze gebiedsgerichte aanpak zoveel mogelijk aan bij lopende processen in de provincies, omdat per gebied maatwerk nodig is. Provinciale plannen moeten voldoen aan landelijke vereisten voordat middelen worden uitgekeerd. 
• We geven prioriteit aan de gebieden met de hoogste nood. Daarvoor bepalen we samen met andere overheden welke gebieden als eerste een aanpak met extra aandacht nodig hebben. We kijken waar de meest kwetsbare natuur is en we nemen daarbij ook prioriteiten op het gebied van woningbouw en economie mee. We geven duidelijke landelijke kaders mee voor de gebiedsgerichte aanpak, zodat er niet overal verschillende regels voor boeren ontstaan. Per gebied wordt gewerkt aan stikstofreductie, natuurbehoud en –herstel, waterkwaliteit, het tegengaan van verdroging en het herstel van ecosystemen. Beheerplannen worden geactualiseerd met mitigerende maatregelen, zodat toegewerkt wordt naar een gunstige staat van instandhouding van de natuur. 
• Gerichte ondersteuning voor boeren. Als boeren hun bedrijf moeten aanpassen of als in het gebiedsproces duidelijk wordt dat zij hun bedrijf niet op dezelfde plek kunnen voortzetten, compenseren we boeren voor extensivering, verplaatsing of in het uiterste geval uitkoop, waardedaling van grond en/of andere schade. Boeren die verduurzamen of omschakelen naar minder intensieve of natuurinclusieve landbouw, krijgen ondersteuning. Daarbij kunnen middelen voor agrarisch natuurbeheer een extra impuls geven. 
• Op plekken waar het kan, krijgt landbouw de ruimte. Om verplaatsing mogelijk te maken voor bedrijven die weg willen uit de omgeving van natuurgebieden komt er, naast regionale grondbanken, een integrale nationale grondbank. Met langjarig structuurbeleid, regie en stimulerende regelingen zorgen we ervoor dat gronden en bedrijfslocaties van boeren zonder bedrijfsopvolgers worden verschoven naar de (jonge) boeren die door willen. Ketenpartijen worden aangespoord hieraan bij te dragen. 

• AI, drones, sensortechnologie, robotisering, biotechnologie/genetica dragen allemaal bij aan de voedselproductie van de toekomst. Met subsidies en kredieten ondersteunen we private investeringen. Door goed samen te werken met het agrarisch bedrijfsleven en kennisclusters kunnen we bewezen innovaties die goed aansluiten bij een toekomstbestendig en duurzaam voedselsysteem opschalen en uitrollen. 
• We maken afspraken met agroketens voor eerlijke prijzen voor duurzame producten, zodat de boer meer overhoudt. Ook over het aanbieden van groente en fruit die aantoonbaar duurzaam worden geproduceerd of uiterlijk afwijken. 
• We werken aan versterking van de uitvoeringskracht in de sector. Er zijn al tal van publiek-private samenwerkingsverbanden en verschillende sectororganisaties. Het formaliseren en versterken van deze samenwerking kan helpen de transitie te versnellen. In overleg met de sectorpartijen zal gekeken worden welke vorm daarbij het meest doelmatig en effectief is (bijvoorbeeld een nieuwe vorm van productschappen). 

• We herstellen verslechterde natuurgebieden samen met provincies, waterschappen, boeren en natuurorganisaties. Met de aanpak van stikstof en een gebiedsgerichte inzet tegen verdroging en invasieve exoten herstellen we natuurgebieden die er slecht voor staan. 
• Verbinden en vergroten bestaande natuurgebieden. We voeren het Natuurpact uit en maken nieuwe afspraken voor de periode na 2027. Door natuurgebieden beter met elkaar te verbinden en versnippering tegen te gaan, zorgen we ervoor dat de natuur zichzelf kan versterken. Met structurele financiering en heldere verantwoording voor effectief natuurbeheer houden we gebieden beter in stand en breiden we waar nodig natuurgebieden uit. Waar dat kan kiezen we voor agrarisch natuurbeheer en medegebruik. 
• Boeren beheren al eeuwenlang ons landschap en kunnen met slim agrarisch natuurbeheer veel bijdragen aan schoon water en het beschermen van plant- en diersoorten. Voor een eerlijke vergoeding voor agrarisch natuurbeheer, zetten we in op langjarige contracten voor agrarisch natuurbeheer en uitbreiding van agrarische natuur. We betalen boeren voor aanleg en onderhoud. Hierbij kijken we hoe dit het meest oplevert voor natuur en water. 
• We stellen structureel middelen beschikbaar vanuit het Subsidiestelsel Natuur en Landschap (SNL) voor terrein beherende organisaties om o.a. noodzakelijk (intensiever) natuurbeheer en mitigatiemaatregelen te nemen die nodig zijn om de natuur, en in het bijzonder de stikstofgevoelige natuur in Natura 2000 gebieden, te herstellen. 
• Omdat de ruimte in Nederland beperkt is en de ambities groot zijn, kunnen slimme natuurlijke oplossingen bijdragen aan het verlichten van de druk op de natuur. Door samen met gemeenten, provincies en waterschappen natuur mee te nemen in andere besluiten, wordt het makkelijker de biodiversiteit te beschermen. Dat kan bijvoorbeeld door in steden meer bomen te planten, groene daken aan te leggen en vaker te kiezen voor natuurlijke vijvers en bloemrijke bermen. 
• We voeren de Natuurherstelverordening uit. Hierin zijn afspraken gemaakt om natuur te herstellen die nu nog niet in goede staat is en voor het voorkomen van verdere verslechtering, ook buiten Natura 2000 gebieden. De inzet richt zich onder andere op de vergroening van stedelijk gebieden en natuurherstel in de Noordzee en de Waddenzee. 

• We verhogen publieke investeringen in R&D die nodig zijn voor ons toekomstig verdienvermogen en voor productiviteitsverhoging. Daarmee bewegen we richting het Lissabon doel van 3% van het bbp aan publieke en private investeringen in innovatie. De overheid streeft hierbij naar tenminste 1% van het bbp. 
• We investeren in de uitvoering van de Nationale Technologiestrategie, vergroten de experimenteerruimte voor jonge technologiebedrijven en ondersteunen regionale innovatieclusters. We stimuleren sleuteltechnologieën. We willen Nederlandse en Europese bedrijven de ruimte bieden om zich te ontwikkelen tot koploper in de wereld. We gebruiken innovatiestimulering ook om de Nederlandse defensie-industrie te versterken. We gaan door met project Beethoven. 
• We voeren een strategisch industriebeleid via samenwerkingsverbanden in (deel)sectoren en regio's die bepalend zijn voor onze toekomst: high-tech-maakindustrie, groene chemie, energie, water en maritiem, AI en agri-food. 

• We willen onderzoeksinstellingen in staat stellen om toponderzoekers en toptalenten uit het buitenland aan te trekken en te behouden. Universiteiten voeren de bestaande afspraken uit over aantallen internationale studenten en krijgen weer de ruimte om in te zetten op het aantrekken van wetenschappelijk toptalent. Daarom willen we de expatregeling herstellen, de kenniswerkersregeling verbeteren en aansluiten bij de EU-talent pool. 
• We investeren in wetenschappelijk onderzoek, digitale infrastructuur en kennisvalorisatie om (wetenschappelijke) kennis vaker en beter naar de markt te brengen. 
• We investeren in campussen als belangrijke locaties in onderzoeks- en innovatie ecosystemen. Dit draagt bij aan een ecosysteem voor startups en scale-ups. 
• We zorgen dat werkenden beter kunnen inspelen op digitalisering en ontwikkelingen in de economie. Daarvoor introduceren we het persoonlijk leerbudget of leerrechten, afhankelijk van genoten opleidingstijd, zodat mensen makkelijker kunnen omscholen en blijven leren tijdens werk. 

• We hebben MBO-, HBO- en WO-instellingen hard nodig om mensen op te leiden voor de arbeidsmarkt van de toekomst. In het MBO worden de mensen opgeleid, die noodzakelijk zijn voor het realiseren van de grote transities. We zorgen ervoor dat MBO’ers de erkenning krijgen die ze verdienen en er meer geïnvesteerd wordt in kraptesectoren, waaronder door herstel van het regionaal investeringsfonds MBO. 

• We willen bedrijven ondersteunen in investeringen die passen bij onze economie van de toekomst, door uitbreiding van de WBSO voor ontwikkeling van AI en technologie, een belastingvoordeel voor (clean/green) tech bedrijven, behoud van de Innovatiebox en het integreren van de EIA, MIA en VAMIL in één robuuste investeringsregeling. 
• We willen zoveel mogelijk een gelijk speelveld in Europa met een stabiel tarief in de vennootschapsbelasting. 
• Er komt een Nationale Investeringsinstantie die zich richt op maatschappelijk relevante investeringen op het gebied van verduurzaming van de industrie, opschaling van duurzame energie en projecten met een positief effect op het nationale verdienvermogen. Invest NL, Invest International en het RVO instrumentarium vormen hiervoor de basis. Met een substantieel startkapitaal kan deze instelling risicodragende financiering beschikbaar stellen voor investeringen in noodzakelijke transities en innovatie. Deze investeringsbank bevat publiek/privaat financieringsinstrumentarium en geeft meerjarige garanties af, ook met als doel om kapitaal van institutionele beleggers te mobiliseren. Deze instelling richt zich ook op innovatieve bedrijven, startups en scale-ups die werken aan technologieën en projecten die kansrijk zijn voor grotere uitrol (Technology Readyness level van 4-8). We zetten het Nationaal Groeifonds bovendien door en zorgen daarmee voor de verdere opschaling van technieken en innovaties die nog minder ver ontwikkeld zijn, maar wel veel potentieel hebben (level 1-3). 
• We stimuleren mensen om spaargeld te beleggen in de Nederlandse economie. Met hetzelfde doel voor ogen voeren we ook een faciliteit in box 3 in voor fiscaal gunstig verstrekken van een achtergestelde lening aan MKB-bedrijven, naar voorbeeld van de zogenoemde win-win-lening. Ook herstellen we de fiscale voordelen voor groen sparen en beleggen. We verbeteren de toegang tot financiering voor MKB, waaronder startups en scale-ups, verder door uitbreiding en modernisering van de BMKB-regeling. 
• We zetten in op het vervolmaken van de Europese kapitaalmarktunie. Zo krijgen bedrijven bredere toegang tot financiering, anders dan alleen via de bank. We maken een plan om meer Europese cofinanciering naar Nederland te halen en betere aansluiting te vinden bij Europese programma's, zoals de IPCEI-projecten en de Chips Act 2.0. We zetten ons voluit in voor het versterken van de Europese interne markt, conform het rapport van Letta. 

• We werken toe naar een volledig circulaire economie in 2050. Daarom willen we het Natio-naal Programma Circulaire Economie versnellen. We stellen per sector (nationale of Europese) circulaire doelen, zodat ondernemers lange termijn duidelijkheid en investeringszekerheid krijgen. 
• We breiden laadinfrastructuur voor elektrische voertuigen uit en houden elektrisch rijden fiscaal aantrekkelijk. We stimuleren het gebruik van deelauto’s, fiets en openbaar vervoer. 
• We hervormen de autobelastingen, zodat niet voor bezit maar voor gebruik wordt betaald. Daarbij ontzien we regio’s waar weinig OV is en mensen langere afstanden moeten afleggen. 
• We versnellen de landbouwtransitie, zodat ook die sector evenredig bijdraagt aan het halen van de klimaatdoelen. 
• We stimuleren nationale innovaties voor negatieve emissies/koolstofverwijdering. We gaan internationaal aan de slag met het opzetten van een kenniscluster voor Carbon Management. 

• We willen het COA in staat stellen om volgens de afspraken met het kabinet uit 2023 41.000 structurele opvangplekken en 29.000 flexibele opvangplekken te realiseren met stabiele financiering. Alle noodopvangplekken worden de komende periode gesloten en vervangen door reguliere opvangplekken. Op die manier voorkomen we ook het continu verhuizen van kinderen. Als de instroom daalt komen flexibele plekken beschikbaar voor gemeenten die deze plekken inzetten voor tijdelijke huisvesting van aandachtsgroepen uit de huisvestingswet. 
• Op verzoek van de gemeenten en de uitvoeringsorganisaties in het asielsysteem houden we de spreidingswet in stand. Daarmee borgen we een rechtvaardige verdeling over alle gemeenten. 
• We willen dat Vluchtelingenwerk, in samenwerking met COA en IND, op alle locaties actief kan zijn en daarmee ook het COA en de IND ontlast bij de asielprocedure. 
• We zorgen ervoor dat de hele vreemdelingenketen (IND, COA, Nidos en DT&V) meerjarige financiering krijgt op basis van realistische prognoses. 

• We staan voor veilige opvang van kwetsbare groepen zoals kinderen, LHBTI’ers en bekeerlingen. Wie deze opvang onveilig maakt, wordt sneller onder verscherpt toezicht geplaatst. Kwetsbare alleenstaande minderjarige vluchtelingen worden vaker begeleid tot hun 21e in plaats van hun 18e, om zo te voorkomen dat jonge asielzoekers vervallen in overlast gevend of crimineel gedrag. 

• Om de IND in staat te stellen sneller te beslissen wordt de asielprocedure vereenvoudigd. Door het afschaffen van de AA/VA-procedure en verplichte procedurestappen zoals het aanmeldgehoor, verplicht medisch advies en de voornemenprocedure, krijgt de IND meer flexibiliteit om tot een zorgvuldig besluit te komen. 
• We voeren de driejarige tijdelijke verblijfsvergunning in. Met het EU-migratiepact is het geven van een permanente verblijfsvergunning niet meer mogelijk. We maken naturalisatie tot Nederlander mogelijk onder de huidige voorwaarden voor vluchtelingen die tweemaal een tijdelijke verblijfsvergunning hebben gekregen. 
• We gaan herhaalde asielaanvragen veel strenger toetsen, waarmee we onnodig stapelen van procedures tegengaan. 
• Het niet meewerken aan procedures wordt een afwijzingsgrond. Zo zorgen we dat procedures niet langer duren dan strikt noodzakelijk. 
• We voeren, conform het Europees migratiepact, het tweestatusstelsel in. Daarin wordt onderscheid gemaakt tussen verdragsvluchtelingen en zogenaamde subsidiair beschermden. Hierbij creëren we de mogelijkheid om conform EU-recht voor nareis tijdelijk voorwaarden te stellen aan huisvesting en inkomen. Daarmee kan de druk op de opvang en woonvoorzieningen worden verlicht zolang de voorraad van de IND en de opvang van het COA overbelast zijn. 

• Mensen met een goede kans op een verblijfsvergunning krijgen na een maand in de asielprocedure het recht om aan het werk te gaan. We schrappen administratieve rompslomp door een alternatief voor de Tewerkstellingsvergunning in te voeren. Kansrijke asielzoekers krijgen vanaf het begin hulp en bemiddeling naar werk om sneller te integreren én bij te dragen aan de opvang. 
• Taal is cruciaal. We starten direct bij het begin van de asielprocedure met taalles. 
• Bij alle grotere opvanglocaties komt een meedoenbalie. Daar worden mensen in procedure geholpen met taalles, vrijwilligerswerk of betaald werk. 
• Oekraïense vluchtelingen in Nederland vallen tot 2027 onder de tijdelijke beschermingsrichtlijn. We creëren per 2027 een tijdelijke verblijfsstatus voor hen gelijk aan die van statushouders. Zij krijgen daarmee zekerheid en gaan zelf bijdragen. 
• Door de nationaliteitswet te moderniseren verliezen Nederlanders in het buitenland hun nationaliteit niet sneller dan voor onze buurlanden Duitsland, België, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk geldt. 

• We breiden het aantal verscherpt toezichtlocaties (vtl) flink uit. De ernstigste overlastgevers worden waar mogelijk in vreemdelingenbewaring genomen en uitgezet. 
• We gaan eindelijk zorgen voor meer en betere informatie-uitwisseling tussen politie, gemeenten, zorgverleners en het COA. 
• Voor gemeenten met een aanmeldcentrum wordt structureel hogere politie-inzet mogelijk. 

• Door de adviezen van de Commissie Roemer en het SER-advies ‘Arbeidsmigratie naar waarde’ uit te voeren weren we malafide uitleners, beschermen we de positie van werknemers en gaan we misstanden zoals onderbetaling en slechte huisvesting tegen. 
• Omdat individuele registratie van arbeidsmigranten in de praktijk ingewikkeld blijkt, betrekken we werkgevers nadrukkelijk bij deze taak, zodat toezicht en handhaving vanaf het begin op orde zijn. 
• We leggen meer verantwoordelijkheid bij werkgevers om te zorgen voor voldoende huisvesting en we maken een einde aan de afhankelijkheidsrelatie waarbij een arbeidsmigrant op straat komt te staan bij het verliezen van het werk. 
• Als stok achter de deur zetten we in sectoren waar misstanden met tijdelijke, laagbetaalde arbeidsmigranten hardnekkig blijven bestaan, uitzendverboden in. 
• Met ruimtelijke ordeningsinstrumenten en gemeentelijke bedrijfseffectrapportages zorgen we dat huisvesting, voorzieningen en leefbaarheid op orde zijn voordat extra werknemers worden aangetrokken. Dit moet ook worden vastgelegd in een provinciale RO-verordening. 

• We committeren ons aan de NAVO-norm van 3,5% van het bbp voor defensie-uitgaven in 2035. Vanwege de toegenomen dreiging versnellen we het tempo waarin we toewerken naar de 3,5% norm, ook in deze kabinetsperiode. 
• Voor innovatie en digitale infrastructuur zijn Nederland en Europa vooralsnog afhankelijk van de VS. Gevolg is dat we ons wapensystemen grotendeels uit Amerika halen. Om dat te veranderen gaan we zélf vol investeren. Naar model van het Amerikaanse militair-civiel onderzoeksinstituut DARPA maken we één fonds voor defensie-innovatie wat toegroeit naar 10% van het defensiebudget, waarin defensie met universiteiten, hogescholen, onderzoeksinstituten en de defensie-industrie werkt aan de krijgsmacht van de toekomst. 
• In 2030 hebben we een schaalbare krijgsmacht van minimaal 122.000 manschappen. We voeren een defensie-oriëntatie in: iedere jonge Nederlander kan ervoor kiezen een tijd voor Nederland aan de slag te gaan. We verwachten dat de krijgsmacht daardoor voldoende groeit. Voor het geval de opschaling van de krijgsmacht onvoldoende snel gaat, bereiden we een selectieve opkomstplicht voor. We verruimen de wettelijke mogelijkheden voor Defensie om in vredestijd te oefenen en de noodzakelijke ruimte daartoe te krijgen. 

• Voor 2030 streven we ernaar de helft van onze defensie-aankopen en -productie gezamenlijk met EU-partners te doen, bij Europese bedrijven. Standaarden voor wapensystemen gaan we maximaal gelijktrekken in Europa. Om het tempo van defensie-investeringen te versnellen, zetten we in op meer publieke sturing van de EU én lidstaten, zoals we ook deden in coronatijd. 
• Nederland neemt het voortouw om meerderheidsbesluitvorming in te voeren in het gemeenschappelijk buitenlands, veiligheids- en defensiebeleid van de EU. Maatregelen voor meer Europese veiligheid worden te vaak geblokkeerd door één of twee landen. 
• Samen sterker: we versterken Europese defensiesamenwerking. Onder meer door uitbreiding van gezamenlijke gevechtseenheden zoals met Duitsland en intensievere samenwerking van de beste Europese inlichtingendiensten in een nieuw verband ‘Euro Eyes’. We gaan stap voor stap kritieke militaire capaciteiten opbouwen die nu alleen de VS kunnen leveren, zoals luchttransport en inlichtingen. 

• Voor Europese defensieprojecten – zoals de ‘European Drone Wall’ – willen we onder strikte voorwaarden Europese financieringsinstrumenten mogelijk maken. Niet alleen Nederland, maar álle NAVO-lidstaten moeten hun defensie sneller op orde brengen. Daarom steunen we de routekaart voor Europese Defensie: Readiness 2030. We versterken de digitale autonomie van Nederland en Europa door meer grip te nemen op onze eigen data: de overheid kiest bij cruciale diensten en cloudoplossingen voor Nederlandse of Europese alternatieven. 

• We verhogen samen met andere Europese landen meerjarig de militaire en humanitaire steun aan Oekraïne. Zo compenseren we het wegvallen van Amerikaanse steun. Het beleid om direct te investeren in Oekraïense defensie-industrie zetten we voort, zowel met bedrijven in Nederland áls Oekraïne. 
• Het pad van de Oekraïners naar NAVO- en EU-lidmaatschap is onomkeerbaar. We ondersteunen Oekraïne waar mogelijk om snel toe te werken naar lidmaatschap van EU en NAVO, en om te voldoen aan alle voorwaarden. We doorbreken de impasse waardoor één land nu het EU-toetredingsproces blokkeert. 
• We gebruiken de bevroren Russische tegoeden voor extra steun aan Oekraïne en zetten in op scherpere sancties. We dragen zo nodig bij aan waarborgen voor België om de Russische tegoeden vrij te kunnen geven. We gaan onze wateren beter controleren op de Russische schaduwvloot. Het Oekraïnetribunaal voor Russische oorlogsmisdaden komt in Den Haag. 

• Nederland investeert weer in internationale diplomatieke relaties. Op verzoek van bedrijven en ondernemers behouden we onze diplomatieke posten in snelgroeiende economieën als Brazilië en Burundi. 
• We willen de grondoorzaken van vluchtelingenstromen en conflicten aanpakken. Dat kunnen we mede doen door weer stapsgewijs toe te werken naar 0,7% van het BNI voor ontwikkelingssamenwerking. 
• Steun voor de EU-Mercosur en EU-Mexico (MGA) handelsverdragen. We willen vol inzetten op het voltooien van verdragen met India, Indonesië en Australië en nauwer samenwerken met ondernemers en bedrijven om nieuwe groeimarkten te ondersteunen met handelsmissies en leningen. 
• We herpakken onze voortrekkersrol als oprichter binnen multilaterale fora zoals de EU en de VN en versterken onze positie als voorvechter en thuis van het internationaal recht. 

• We versterken de uitvoering door uitvoeringsorganisaties stabiele financiering, meerjarige politieke doelen en vereenvoudiging van wetten te bieden. We geven uitvoerders een breder mandaat om zelf afwegingen te maken als dat leidt tot betere uitkomsten voor mensen. Om de slagvaardigheid te vergroten brengen we structurele verbeteringen aan in de overheids-IT. 
• Ook voor bedrijven verminderen we de regeldruk. Met behulp van digitalisering halveren we de doorlooptijd van vergunningsprocedures. We verminderen de toezichtslasten door uit te gaan van vertrouwen. Waar dat vertrouwen grof wordt geschonden, geldt dan weer een hogere sanctie. We zijn voor het integreren van verschillende Europese regelingen om administratieve lasten te beperken en voorkomen zoveel mogelijk nationale koppen op Europese regelgeving. 

• De inkomstenbelasting vereenvoudigen door het aantal inkomensafhankelijke regelingen te verminderen, zodat het begrijpelijker wordt wat iemand netto van zijn bruto-inkomen overhoudt en (meer) werken gaat lonen. Het belastingen- en toeslagenstelsel hervormen we zodanig dat het simpeler en begrijpelijker wordt. 
• We bouwen ondoelmatige fiscale regelingen af, passen ze aan of vervangen deze voor betere regelingen om het beoogde maatschappelijke doel te bereiken. 
• Om de woningmarkt toegankelijker te maken passen we de eigenwoningregelingen aan. Dat betekent onder andere geleidelijke afbouw van de hypotheekrenteaftrek vanaf het moment dat dat in de uitvoering mogelijk is met een terugsluis in de inkomstenbelasting, zodat huiseigenaren in hun financiële planning niet in de knel komen. Ook bezien we de regelingen rondom de eigen woning als geheel, en moderniseren we deze. 
• We hervormen de autobelastingen passend bij de overstap naar elektrisch rijden en voeren het systeem van betalen naar gebruik, plaats en tijd in. 

• We investeren in preventie, welzijn, sport, bewegen en een gezonde leefstijl om naar de gezondste generatie ooit te gaan. We willen verder gaan met het normeren en beprijzen van ongezonde producten en kijken over domeinen heen, zoals naar schulden en naar het sociaal domein. De overheid kan dit niet alleen: we zoeken ook oplossingen in de samenleving. 
• Om verhoging van de zorgpremies te voorkomen handhaven we het huidige eigen risico. Zo voorkomen we dat de zorgpremies te sterk stijgen en houden we de zorg toegankelijk. 
• We willen kritisch kijken naar de effectiviteit van nieuwe zorg en medicatie alvorens deze toe te voegen aan het basispakket. Niet-effectieve behandelingen schrappen we in overleg met het zorgveld. 
• We brengen nieuwe medisch specialisten standaard in loondienst. 

• We hervormen de ouderenzorg waarmee we de stijgende kosten beheersbaar houden en iets willen doen aan het personeelstekort. Uitgangspunten hierbij zijn: een grotere rol voor de samenleving, nieuwe woonvormen voor ouderen, verhogen eigen bijdrage voor wie dat kan betalen en een specifiek gerichte huishoudelijke hulp voor wie dat nodig heeft. We verminderen de regeldruk zodat professionals tijd en ruimte hebben in de zorg. 

• We stimuleren een leven lang ontwikkelen en begeleiding van werk naar werk door sociale partners, zodat werknemers zich ook tijdens hun loopbaan kunnen bijscholen en de aansluiting houden met de arbeidsmarkt van de toekomst. 
• De overheid zorgt voor middelen voor onderwijs en opleiding, zoals een leerbudget of leerrechten. Het moet eenvoudiger worden om iemand aan te nemen door een activerende WW, een modern ontslagrecht en een passende transitievergoeding, vooral in het MKB. 
• Het huidige stelsel van loondoorbetaling bij ziekte en arbeidsongeschiktheid (WIA) is niet toekomstbestendig. Steeds meer (jonge)mensen krijgen een arbeidsongeschiktheidsuitkering. Het stelsel is voor mensen onuitlegbaar, werkgevers ervaren te zware lasten en het stimuleert onvoldoende om weer passend aan de slag te gaan. We vereenvoudigen het stelsel, verminderen de instroom en maken de WIA activerender. 
• We vereenvoudigen en harmoniseren de sociale zekerheidsbegrippen (inkomen, loon, partner, vermogen) die de overheid hanteert, zodat het eenvoudiger uitvoerbaar wordt en we kunnen toewerken naar het automatisch toekennen van regelingen waar mensen recht op hebben.