Illegalen waren eerder strafbaar: in 1938 werden Duitse Joden strafbaar als 'ongewenste elementen'

woensdag, 02 juli 2025 om 7:25

De meerderheid in de Tweede Kamer heeft op 1 juli uitgesproken dat ze willen dat het strafbaar wordt om je illegaal in Nederland te bevinden. En uiteraard is het die meerderheid niet te doen om die programmeurs uit India van wie het visum is verlopen, maar op vluchtelingen.

Niet alleen het illegale verblijf wordt strafbaar, je mag de illegale ook niet helpen. Voorbeeld: kerken die illegale kerkasiel verlenen, we gaan daarmee een strafbaar feit. De vrijwilligers van die kerken die de mensen steunen, krijgen geen lintje, maar een strafblad. Een oude wens van de VVD is in vervulling gegaan. Al in 2004 diende staatssecretaris Teeven een wetsontwerp in om illegaliteit strafbaar te maken. Hij moest het onder druk van de partij van de arbeid intrekken.

Het is niet voor het eerst dat in Nederland mensen op de vlucht voor de dood illegaal worden verklaard.

Een cruciale mijlpaal was de circulaire van 7 mei 1938 van minister van Justitie Carel Goseling. In deze circulaire werd vastgelegd dat Joodse vluchtelingen die onder druk naar Nederland vluchtten "als 'ongewenste elementen' werden beschouwd".

Zoals historica Corrie van Eijl schrijft in Het Historisch Nieuwsblad: "Deze circulaire was een mijlpaal: vluchtelingen (of vreemdelingen) werden voor het eerst in de geschiedenis als illegaal bestempeld". Dit gebeurde naar aanleiding van de Anschluss van Oostenrijk bij Nazi-Duitsland in maart 1938, waarna een grote toestroom van Joodse vluchtelingen werd verwacht.

Joodse vluchtelingen die het land binnenkwamen werden "soms 's nachts met bussen de Duitse grens over" gezet door de politie. Van de Nederlandse Joodse gemeenschap werd geld gevraagd om kamp Westerbork te bouwen om deze 'illegale' vluchtelingen op te vangen. Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog verbleven naar schatting 30.000 Joodse vluchtelingen in Nederland.

Dat de illegalen in Westerbork terecht kwamen lag aan koningin Wilhelmina. Eerder was het plan een locatie op de Veluwe te kiezen. Maar de koningin vond zoveel joden in haar buurt - ze woonde op paleis het Loo - geen fijn idee.

De parallellen met de huidige situatie zijn opvallend. Net zoals in 1938 wordt gesteld dat strengere maatregelen nodig zijn om de instroom te beperken en de rechtsorde te handhaven. De Asielnoodmaatregelenwet van 2025 beoogt volgens de Raad van State "de asielketen per direct en duurzaam te ontlasten en de instroom van asielzoekers in Nederland te verminderen".