Gen Z tegen de burn-out: wat kunnen jongeren zelf doen?

In ons land en veel vergelijkbare landen gaat het niet goed met jongeren. In veel landen melden jongeren zich massaal ziek met burn-outklachten

Kunnen ze zelf iets doen om dat te voorkomen? Zeker niet helemaal, en burn-out is zeker niet je eigen schuld, maar wél kunnen jongeren hun risico flink verkleinen. De speelruimte zit vooral in grenzen stellen, een realistischer prestatienorm, minder digitale druk en het tijdig zoeken van steun. Tegelijkertijd blijft burn-out ook een systeemprobleem: onderwijs, werk en woningmarkt vragen structureel meer dan gezond is.

In Europa kampt grofweg 1 op de 6 jongeren met serieuze mentale problemen, waarbij stress en uitputting een grote rol spelen. In Nederland meldt ruim 1 op de 5 jonge werkenden regelmatige werkstress, met de sterkste stijging bij jonge vrouwen.

Die klachten beginnen vaak al op schoolleeftijd, waar veel jongeren een dalende levensvoldoening en meer lichamelijke stressklachten rapporteren. Zonder ingrijpen kunnen relatief milde signalen uitgroeien tot langdurige uitval van opleiding of werk.

Onderzoek laat zien dat twee factoren cruciaal zijn: hoge eisen (studie, werk, sociale media) en te weinig ervaren steun of invloed op de eigen situatie. Onzekerheid over wonen, klimaat en baan vergroot dat gevoel van druk, zeker bij jongeren die al perfectionistisch of angstig zijn.

Digitale prikkels versterken het probleem

Burn-out op jonge leeftijd betekent vaak maanden tot jaren aan vermoeidheid, concentratieproblemen en angst om opnieuw over grenzen te gaan. Dat remt studiesucces, maakt switchen van opleiding of baan riskanter en vergroot de kans op blijvende twijfel aan eigen kunnen.

Volledig “wapenen” kan niet, maar jongeren kunnen hun kwetsbaarheid wel verkleinen door hun dagritme, grenzen en netwerk actief te organiseren. Een concrete vuistregel: als spanning weken aanhoudt, ook na deadlines of tentamens, is het tijd om met iemand buiten de eigen bubbel te praten

Terugkerende bouwstenen: genoeg slaap, vaste offline‑momenten, niet alles alleen willen oplossen en tijdig een grens trekken als studie of werk structureel te veel wordt. “Ambitie” herdefiniëren als: presteren zó dat het ook over tien jaar nog vol te houden is.

En wat ook zou helpen: als we elkaar niet zouden opjagen, naar meer, succes, competitie.