Hoe 90% van ons dagelijks leven op ‘autopilot’ draait — en waarom dat best goed is

Je denkt vermoedelijk dat je aan het stuur staat van je leven. Dat de dingen gaan omdat jij dat zo besloten hebt. Dat maakt jou ook heel anders dan je kat (of hond): die doet maar wat omdat zijn domme hersens hem dat laten doen.

Maar je lijkt meer op je kat dan je misschien prettig vindt. Misschien herken je de ervaring dat je in de auto naar je huis bent gereden en dat je je later werkelijk niet kunt herinneren hoe je bent gereden.

Een recente wetenschappelijke studie onthult dat maar liefst 90% van onze dagelijkse handelingen op de automatische piloot plaatsvinden. We voeren ze uit zonder er echt bij na te denken: opstaan, koffiezetten, tandenpoetsen, het werkritme, even je telefoon pakken… Het gros van deze gewoontes gebeurt automatisch — zo automatisch dat we nauwelijks doorhebben dat we ze doen.

Gedragsonderzoekers volgden ruim honderd proefpersonen een week lang, waarbij ze zes keer per dag in realtime rapporteerden over hun activiteiten. Wat bleek? Zo’n 88% van alles wat mensen deden werd uitgevoerd zonder bewuste aansturing, terwijl 65% van de gedragingen zelfs automatisch werd ‘opgestart’ door een externe prikkel, zoals een melding op je telefoon.

Het opvallende aan deze bevinding is dat leeftijd, geslacht of burgerlijke staat geen invloed hadden op de mate van automatismen. Of je nu jong, oud, man, vrouw, getrouwd of vrijgezel bent: iedereen loopt grotendeels op routines.

Zijn gewoontes slecht? Zeker niet! De meeste automatische acties komen overeen met onze wensen en doelen — bijna de helft van alle dagelijkse gedragingen was zowel gewoonte als intentie. Dus de mythe dat gewoontes per definitie onze betere voornemens saboteren, klopt niet. Sterker nog: gewoontes helpen vaak om iets goeds vol te houden. Alleen op het gebied van sportgedrag viel op dat mensen wél automatisch tot beweging komen, maar tijdens het sporten bewust oplettend blijven.

Wie zichzelf wil veranderen — bijvoorbeeld minder snacken of meer sporten — moet niet alleen op wilskracht vertrouwen. Het loont om bestaande gewoontes te analyseren, ongewenste routines te onderbreken en bewust nieuwe contexten en prikkels toe te voegen voor de ‘goede’ gewoontes. Want ons brein is nu eenmaal gemaakt om energie te besparen met automatische patronen. Wie het maximale uit zijn gewoontes weet te halen, zet zijn doelen letterlijk op de automatische piloot.