Terwijl politici angst aanjagen over de tsunami aan asiel- en gelukszoekers, dalen de echte cijfers spectaculair

Terwijl de Nederlandse campagne nog gaat over de tsunami aan asiel- en gelukszoekers dalen de cijfers spectaculair.

"Europa verkeert in ernstige moeilijkheden", verkondigde Donald Trump op 23 september in een toespraak voor de VN. "Illegale vreemdelingen stromen het land binnen." Als je ook naar andere politici luistert, lijkt het alsof de stroom migranten die illegaal de Europese grenzen overschrijden een onstuitbare vloedgolf is, schrijft The Economist met verbazing. Want de toestroom daalt spectaculair, dankzij Europees beleid.

De meest recente gegevens laten immers het tegenovergestelde zien. In de eerste acht maanden van dit jaar zijn 112.000 mensen illegaal Europa binnengekomen - een daling van 21% ten opzichte van een jaar eerder. De daling is zelfs nog indrukwekkender als we verder terugkijken: 52% minder dan in dezelfde periode van 2023, toen 231.000 mensen op de kusten van Europa aankwamen of de grenzen overschreden.

Deze cijfers dalen niet omdat de onderliggende oorzaken van migratie zijn veranderd. Landen als Afghanistan en Eritrea blijven repressief. Soedan en de Sahel worden nog steeds geteisterd door burgeroorlogen of gewelddadige opstanden. En er heerst nog altijd veel armoede in Bangladesh en Egypte, twee landen waaruit veel illegale migranten naar Europa komen op zoek naar werk.

De werkelijke reden voor de daling is dat de EU experimenteert met nieuwe manieren om migranten tegen te houden. De resultaten zullen velen tevreden stellen, maar sommige methoden zijn verontrustend. De EU laat zien dat hard beleid ver van haar kusten migranten effectief buiten de deur houdt. De afgelopen jaren kwamen de meeste illegale migranten per boot via drie hoofdroutes binnen: - De centrale Middellandse Zeeroute van Tunesië en Libië naar Italië en Malta - De oostelijke Middellandse Zeeroute van Turkije naar Cyprus en Griekenland (inclusief landroutes) - De westelijke Afrikaanse route van landen als Mauritanië en Marokko naar de Canarische Eilanden

De migratiecrisis dateert uit het midden van de jaren 2010, toen de Syrische burgeroorlog en andere conflicten leidden tot de grootste vluchtelingenstromen sinds de Tweede Wereldoorlog. Nadat in 2015 meer dan een miljoen mensen waren aangekomen, zette de EU in op afschrikking. De hoop was dat het moeilijker maken van de oversteek mensen zou ontmoedigen. Tot voor kort leek dit een slechte gok. Na een daling tijdens de coronapandemie nam de illegale migratie tot 2023 sterk toe, tot 380.000 mensen. Maar deze zomer, wanneer goed weer normaal tot meer overtochten zou leiden, lijkt de strategie eindelijk vruchten af te werpen.

De EU heeft effectief een grote, onzichtbare muur ver van haar eigen grenzen gebouwd. Dit gebeurt door een complex netwerk van overeenkomsten met doorreislanden. In ruil voor het terugdringen van migratie ontvangen deze landen grote sommen hulp en investeringen:

- Egypte kreeg 7,4 miljard euro toegezegd

- Tunesië ontving 1 miljard euro

- Training en financiering van lokale kustwachten en grensbeambten

Hoewel sommige overeenkomsten al eerder werden gesloten (Turkije in 2015, Libië in 2017), was hun effectiviteit aanvankelijk beperkt. Als autoriteiten één route afsloten, ging een andere open. Naarmate het netwerk zich uitbreidde over Noord- en West-Afrika, werd omzeilen steeds moeilijker. In 2024 daalde het aantal overtochten via de centrale Middellandse Zeeroute met 58%. De West-Afrikaanse route nam dit jaar met 52% af.

Nieuwe technologieën versterken de effectiviteit van deze strategie. Frontex, het grensagentschap van de EU, gebruikt drones om het luchtruim boven Libische en Tunesische wateren te patrouilleren. Wanneer een boot wordt gespot, worden lokale autoriteiten gewaarschuwd. In drie jaar tijd heeft Frontex meer dan 2000 keer bootlocaties gedeeld met Libische autoriteiten.

De successen van Europa gaan gepaard met aanzienlijk leed. Namens ons wordt er met drastische middelen gejaagd op vluchtelingen. De zogenaamde kustwachten in Libië zijn vaak niet meer dan milities. Volgens mensenrechtenorganisaties worden teruggestuurde migranten mishandeld, verkracht of tot slaaf gemaakt. Malta wordt ervan beschuldigd dodelijke Libische milities te helpen. Het repressieve Tunesische regime dumpt duizenden migranten in de woestijn bij de Algerijnse grens. Mauritanië stuurt mensen terug naar Mali en Senegal. Dit jaar zijn minstens 456 migranten omgekomen en meer dan 420 vermist geraakt in het centrale Middellandse Zeegebied.

Maar dat willen we vermoedelijk liever niet weten. Als de instroom maar terugloopt. En dat doet hij. Nu nog hopen dat dat nieuws op tijd Den Haag bereikt.