Wat gebeurt er als Poetin sterft?

zaterdag, 04 oktober 2025 om 15:02

Die Welt vroeg aan Kremlin-watchers: wat gebeurt er met Rusland als Vladimir Poetin er niet meer is? De Russische president is nu 72 jaar oud en al bijna een kwarteeuw aan de macht. Hoewel hij kortgeleden voor de vijfde keer werd beëdigd als president, draait alles in het Russische systeem om één man. Dit maakt de vraag naar zijn opvolging bijzonder urgent.

Een personalistische autocratie zonder remmen

Rusland onder Poetin is wat politicologen een "personalistische autocratie" noemen. Alle macht is geconcentreerd in de handen van één leider en zijn naaste omgeving. Er bestaan geen echte politieke instellingen en duidelijke regels - alleen persoonlijke afspraken. Dit maakt het systeem tegelijkertijd flexibel en gevaarlijk. De keerzijde van deze machtsconcentratie is dat er idiote of rampzalige beslissingen kunnen worden genomen zonder dat iemand tegenspreekt. Het Russische systeem heeft geen remmen.

Het probleem met dit systeem is dat het volledig afhankelijk is van één persoon. Poetins autocratie heeft maar één doel: het behoud van de macht. In tegenstelling tot de Sovjet-Unie heeft het huidige Rusland geen echte ideologie, geen principes en geen verantwoordelijkheid tegenover kiezers.

Historische parallel: De dood van Stalin

Russische politicologe Jekaterina Schulmann trekt een vergelijking: "Het zou ongeveer hetzelfde kunnen verlopen als na de dood van Stalin in 1953". Toen Stalin stierf, ontstond er een machtsvacuüm omdat hij, net als Poetin nu, nooit een duidelijke opvolger had aangewezen.b

Na Stalins dood in maart 1953 brak er een discrete machtsstrijd uit tussen zijn handlangers. Lavrentiy Beria, Georgy Malenkov en Nikita Chroesjtsjov vochten een oorlog uit in de gangen van het Kremlin. De aanvankelijke onzekerheid werd uiteindelijk opgelost toen Chroesjtsjov de overhand kreeg. Cruciaal is dat Stalins dood ook het einde van de Koreaanse oorlog betekende - machtswisselingen markeren vaak het einde van oorlogen.

Wie zou Poetin kunnen opvolgen?

De veiligheidsdiensten (siloviki)

De meest waarschijnlijke opvolgers komen uit de richting van de veiligheidsdiensten. Nikolai Patrushev wordt genoemd als een van de machtigste figuren in deze kringen. De FSB (Russische geheime politie) heeft enorme macht, staat onder controle van Poetin en is de enige politieke instelling die niet volledig is uitgehold.

Sergej Sjojgoe

Tot mei 2024 was defensieminister Sergej Sjojgoe een van de meest genoemde namen als mogelijke opvolger. Hij werd beschouwd als een van de bekwaamste politici in Poetins entourage en een van de populairste in Rusland. Maar Poetin verving hem als defensieminister en schoof hem door naar de Veiligheidsraad.

De oligarchen 3.0

Er ontstaat ook een nieuwe elite door de oorlogseconomie. Deze "oligarchen 3.0" profiteren van het vertrek van westerse bedrijven en het confiscatiebeleid. In tegenstelling tot hun voorgangers hebben zij zich nooit gewaagd aan avonturen in het Westen en zijn dus niet verwikkeld in rechtszaken.

Drie scenario's voor machtsstrijd

Volgens experts zijn er drie fracties die zouden kunnen strijden om de macht:trends.knack

De siloviki: Vertegenwoordigers van veiligheidsdiensten en het militaire apparaat die vooral stabiliteit willen
De nationalisten: Vaak extreme figuren die zich gekrenkt voelen door Ruslands internationale zwakte
De bedrijfsleiders: Topfiguren van grote staatsbedrijven zoals Rosneft en Gazprom

Deze fracties houden elkaar schaakmat via het systeem van kompromat - compromitterend materiaal dat iedereen over de anderen heeft.

Chaos of gecontroleerde overgang?

Scenario 1: Gecontroleerde overgang

Als er een machtstransitie komt waar het systeem mee kan leven, komt een nieuwe leider uit de richting van de veiligheidsdiensten. Dan verandert er weinig in Rusland - sterker nog, het kan ook erger worden

Scenario 2: Matige hervorming

Een civiele bestuurder zoals de burgemeester van Moskou zou voorzichtige hervormingen in gang kunnen zetten, maar geen geheel hervormd Rusland opleveren.

Scenario 3: Instabiliteit en fragmentatie

Het donkerste scenario is dat Rusland na Poetin in onzekerheid vervalt. Waarschijnlijk zullen er gevechten uitbreken binnen de FSB. Regionale elites en gewapende groeperingen in bepaalde gebieden zouden de macht kunnen overnemen. Rusland is een multietnische staat, wat het instabiel maakt. Autonome regio's waar Tataren, Jakoeten of Tsjetsjenen wonen, zullen bevoegdheden terugwinnen.

Groeiende onvrede binnen de elite

Recent onderzoek toont dat de Russische elite "diep teleurgesteld" is in Poetins aanpak van de oorlog in Oekraïne. De elite had verwacht dat de oorlog in 2024 zou eindigen, maar dat gebeurde niet. Deze onvrede groeit, al kunnen ze de koers van Poetin niet echt veranderen. Ze hebben geen invloed meer en lopen gevaar als ze zich publiekelijk uitspreken.youtube

De Moskouse elite spreekt tegenwoordig over Poetins afzetting en mogelijke opvolgers - iets wat vroeger ondenkbaar was. Een keerpunt was september 2022, toen Poetin zijn beloftes verbrak en een gedeeltelijke mobilisatie afkondigde. Sindsdien is hij niet meer onaantastbaar.

Waarom geen nieuwe Poetin?

Een cruciale vraag is waarom er waarschijnlijk geen "tweede Poetin" zal komen. De mate van macht waarover de huidige president beschikt, kan niet aan één persoon worden overgedragen. Hoe langer hij aanblijft, hoe onmogelijker dat wordt. Na Poetin zullen zijn regels verdwijnen en zal het land in onzekerheid vervallen.

Het systeem heeft de mensen hun eigen mening ontnomen. Veel Russen hebben simpelweg geen eigen standpunt meer - ze proberen alleen te raden welk antwoord "juist" is. Deze geestelijke atomisering maakt het moeilijker voor elke opvolger om dezelfde controle uit te oefenen.