Kun jij de waarheid aan of houd je jezelf liever een beetje voor de gek?

Jack Nicholson brulde het ooit op onvergetelijke wijze in A Few Good Men: “You can’t handle the truth!” En eerlijk is eerlijk: misschien had hij wel een punt. We roepen allemaal dat we de waarheid willen horen, maar zelden durven we die over onszelf écht te zien.

We vertellen onszelf continu kleine verhaaltjes, halve waarheden en goed klinkende versies van wie we zijn. Niet omdat we bewust willen liegen, maar omdat we een bepaald beeld van onszelf in stand willen houden: sterk, aardig, competent, in control. Die verhalen voelen veilig. Ze beschermen ons ego, maar houden ons ook gevangen in iets wat niet helemaal echt is.

Zelfbedrog komt in vele vormen. Denk aan de student die vindt dat hij beter met mensen omgaat dan de rest van zijn klas en de professor die denkt dat hij beter lesgeeft dan zijn collega’s. In onderzoek dacht 94 procent van de docenten dat ze bovengemiddeld presteerden. Een wiskundige onmogelijkheid, maar een menselijke klassieker. We overschatten onszelf, omdat het alternatief - onze beperkingen erkennen - niet zo fijn voelt.

Soms gaat zelfbedrog verder dan grootspraak. Ouders die weigeren te geloven dat hun kind iets verkeerds heeft gedaan, beschermen niet hun kind, maar hun eigen overtuiging dat ze een 'goede ouder' zijn. En politici creëren hun eigen waarheid om hun wereldbeeld overeind te houden.

De Zwitserse psycholoog Carl Jung zei het al: wat we het meest veroordelen in anderen, zegt vaak iets over onszelf. Degene die beweert nooit te oordelen, vergelijkt zich stiekem voortdurend met anderen. Wie anderen egoïstisch noemt, vecht misschien met zijn eigen behoefte aan erkenning.

De remedie? Mindfulness. Of, zoals Boeddha het noemde: sati - het vermogen om de waarheid te zien, ook die waar we liever van wegkijken. Mindfulness laat zien wanneer we vasthouden aan trots, verzet of schaamte. Door die schaduwkanten niet te verstoppen maar rustig te observeren, wordt zelfbedrog zachter en eerlijkheid lichter.

Want alleen als je je eigen waarheid onder ogen durft te zien, kun je echt groeien en eindelijk, zonder masker, leven.

Bron: Psychology Today