De treurige fentanylcrisis in de VS in drie grafieken: dodelijker dan auto-ongelukken

Fentanyl zaait dood en verderf in de VS. Het is inmiddels goed voor zeven van de tien overdosisdoden en er overlijden meer Amerikanen door fentanyl dan door auto-ongelukken of zelfmoord.

Misschien wel het gevaarlijkste aan fentanyl is dat het, door de lage prijs en het extreme effect (50 keer krachtiger dan heroïne), vaak wordt gebruikt om andere drugs mee te vermengen. Of het nu gaat om heroïne, cocaïne, crystal meth of nagemaakte pillen die op pijnstillers als Vicodin of OxyContin lijken, fentanyl wordt regelmatig toegevoegd om de werking te versterken, vaak zonder dat de gebruiker het weet. Die verborgen aanwezigheid vergroot het risico op een fatale overdosis enorm: iemand denkt een bepaalde hoeveelheid drugs te nemen, maar speelt in werkelijkheid Russische roulette met een dodelijke dosis fentanyl.

Uit gegevens van de CDC, het Amerikaanse RIVM, blijkt dat synthetische opioïden – grotendeels fentanyl – inmiddels betrokken zijn bij zeven van de tien overdosisdoden. Het middel heeft de afgelopen tien jaar geleid tot een sterke toename van het aantal drugsgerelateerde overlijdens. Omdat fentanyl zo vaak ongemerkt aan andere drugs wordt toegevoegd, is ook het aantal sterfgevallen door cocaïne of methamfetamine fors gestegen. In 76 procent van de cocaïnegerelateerde overdoses en in 66 procent van de sterfgevallen door methamfetamine of andere stimulerende middelen speelt fentanyl tegenwoordig een rol.

De cijfers zijn schokkend. Tussen 2013 en 2023 steeg het aantal overlijdens door cocaïne van minder dan 5.000 naar bijna 30.000 per jaar, een verviervoudiging die vrijwel volledig te wijten is aan de opkomst van fentanyl. Voor methamfetamine en andere stimulerende middelen is eenzelfde patroon zichtbaar: van 3.600 sterfgevallen in 2013 naar 35.000 in 2023.

De onderstaande grafiek, gebaseerd op de meest recente CDC-data, laat zien waarom fentanyl zo verraderlijk is.

Volgens andere gegevens van de CDC werden in de Verenigde Staten in 2023 iets meer dan 105.000 sterfgevallen door een overdosis geregistreerd – het derde jaar op rij dat dit aantal boven de 100.000 uitkomt. Ter vergelijking: tijdens de Vietnamoorlog kwamen in totaal 58.220 Amerikanen om. Dat betekent dat fentanyl en soortgelijke middelen inmiddels jaarlijks meer levens eisen dan die oorlog in ruim tien jaar deed.

In onderstaande grafiek is te zien hoe het aantal fentanyldoden in minder dan acht jaar tijd ruim is verviervoudigd.

De kans dat Amerikanen doodgaan aan een overdosis fentanyl is nu ook veel groter dan bijvoorbeeld het risico op overlijden door auto-ongelukken, zelfmoord of schietgeweld.

Bron: Statista