De aarde afkoelen door de zon te dimmen? Een gevaarlijk en veel te ingewikkeld plan volgens wetenschappers

Het klinkt als sciencefiction: de aarde afkoelen door kleine deeltjes in de atmosfeer te spuiten die zonlicht weerkaatsen. Toch wordt stratosferische aerosolinjectie (SAI) steeds vaker genoemd als noodplan tegen de opwarming van de aarde. Maar volgens wetenschappers van de Columbia University zijn de risico's veel te groot.

Het principe achter SAI is gebaseerd op iets wat de natuur al doet. Als een vulkaan uitbarst, verspreidt die as en stof in de stratosfeer. Dit blokkeert tijdelijk zonlicht waardoor de aarde afkoelt. Het idee is om dit effect bewust na te bootsen: zwevende deeltjes – bijvoorbeeld van zwavel of kalk – zouden de zonnestralen terugkaatsen, zodat de planeet minder warmte opneemt.

Klinkt logisch, maar volgens de onderzoekers is de werkelijkheid veel weerbarstiger. “In computermodellen ziet het er prachtig uit”, zegt atmosfeerchemicus V. Faye McNeill. “Maar in de echte wereld hebben we te maken met onzekerheden, beperkingen en risico’s die nog nauwelijks zijn onderzocht.”

Zelfs de meest geavanceerde klimaatmodellen gebruiken perfecte deeltjes van precies de juiste grootte en op exact de juiste plek. In de praktijk is dat onmogelijk. “Zodra je rekening houdt met hoe de wereld echt werkt, wordt duidelijk hoe groot de onzekerheid is”, aldus McNeill.

Het team rond aerosolwetenschapper Miranda Hack onderzocht wat er allemaal nodig is om zo’n project daadwerkelijk uit te voeren. Hun conclusie: het is een technisch, logistiek en politiek mijnenveld.

De wetenschappers stellen dat een enkel, internationaal gecoördineerd programma het veiligst zou zijn. Alleen dan kan zorgvuldig worden bepaald waar de deeltjes in de lucht worden gebracht. Want een verkeerde locatie kan de atmosfeer op onvoorspelbare manieren beïnvloeden, bijvoorbeeld door warmtetransport te verstoren of de poolgebieden extra te belasten.

Maar zo’n wereldwijde samenwerking is nauwelijks voorstelbaar, zeggen de onderzoekers. De realiteit is dat landen waarschijnlijk ieder voor zich zullen handelen, met lokale experimenten en tegenstrijdige belangen. Dat zou leiden tot een ongelijke afkoeling van de aarde, waardoor alleen maar chaos ontstaat.

Dan is er nog de vraag wat er precies de lucht in moet. Sommige studies opperen diamantstof of zirkoon, omdat ze zonlicht efficiënt weerkaatsen. Maar het probleem is: die materialen zijn schaars. De hoeveelheid die nodig is om enig klimaateffect te bereiken zou groter zijn dan de huidige wereldproductie.

Meer alledaagse stoffen, zoals zwavel of kalk, lijken haalbaarder, maar ook die zouden het wereldwijde toeleveringsnet zwaar belasten. Bovendien hebben ze de neiging om in kleine klontjes samen te kleven, waardoor ze hun effect verliezen. In plaats van een gelijkmatige sluier van verkoelende deeltjes, zouden er brokken ontstaan die nauwelijks zonlicht weerkaatsen.

Zelfs als de techniek werkt, waarschuwen de onderzoekers dat de gevolgen moeilijk te voorspellen zijn. Spuiten op hogere hoogtes kan ervoor zorgen dat de deeltjes langer blijven hangen, maar het zou ook de ozonlaag kunnen aantasten. En een eenmalige injectie heeft weinig effect, het zou een permanent proces moeten worden, waarbij elk jaar nieuwe deeltjes worden toegevoegd.

“Als we eenmaal beginnen, kunnen we er niet zomaar mee stoppen”, zegt Hack. “De planeet zou dan razendsnel weer opwarmen met catastrofale gevolgen.”

De onderzoekers pleiten daarom voor veel meer realistisch onderzoek en een eerlijk debat over de risico’s. “De idealistische modellen in de literatuur schetsen een te rooskleurig beeld”, schrijven ze. “We moeten ook de slechtst denkbare scenario’s begrijpen, voordat we besluiten om letterlijk met het klimaat te gaan spelen.”

SAI blijft daarmee een verleidelijke maar riskante optie. Terwijl elk jaar temperatuurrecords worden verbroken, groeit de druk om iets radicaals te doen. Maar Hack en haar team waarschuwen dat het middel erger kan zijn dan de kwaal.

De boodschap is helder: als we werkelijk de aarde willen afkoelen, moeten we eerst stoppen met hem opwarmen. Spelen met het klimaat is geen plan B, het is een laatste redmiddel dat zomaar ons grootste experiment ooit kan worden.