Overal op aarde verdwijnt zoetwater in razend tempo. En dat komt niet eens door smeltend ijs

Wetenschappers zijn geschokt over het tempo waarin zoetwatervoorraden overal ter wereld verdwijnen. Dit water dat ze zo hard nodig hebben stroomt massaal de oceanen in. Oorzaak zijn uitdrogende continenten.

Tot nu toe waren het de smeltende ijskappen die de grootste bijdrage leverden aan de stijgende zeespiegel, maar dat is niet meer zo. Indiase onderzoekers bestudeerden ruim twintig jaar aan satellietgegevens van NASA. Hun conclusie is ronduit zorgwekkend: continenten drogen sneller uit dan ooit gemeten.

Volgens het team neemt de oppervlakte die jaarlijks uitdroogt toe met een gebied ongeveer twee keer zo groot als de Amerikaanse staat Californië. “Droge gebieden worden droger en dat gaat veel sneller dan dat natte gebieden natter worden”, schrijven de onderzoekers. Per saldo neemt de wereldwijde zoetwatervoorraad dus sterk af.

Het gaat daarbij niet alleen om meren en rivieren, maar ook om grondwater diep in de aarde. Dat laatste is extra zorgwekkend, omdat driekwart van de wereldbevolking in landen woont waar de zoetwatervoorraad steeds verder slinkt.

Het meeste water verdwijnt uiteindelijk in de oceanen. Dat zorgt ervoor dat uitdrogende continenten inmiddels méér bijdragen aan de stijgende zeespiegel dan het smelten van de Groenlandse en Antarctische ijskappen.

Opvallend genoeg gebeurt dit niet alleen in bekende droge gebieden. Ook op hoge breedtegraden, zoals in Canada en Rusland, neemt de watervoorraad af, vermoedelijk door het smelten van permafrost en ijs. In continenten zonder gletsjers is de situatie nog schrijnender: daar wordt 68 procent van het waterverlies veroorzaakt door menselijke overexploitatie van grondwater.

Recente extreme droogtes in onder meer Centraal-Amerika en Europa versterken het probleem. 2025 was bijvoorbeeld de droogste lente in Engeland in 132 jaar: reservoirs stonden zo laag dat eeuwenoude bruggen weer zichtbaar werden.

Door klimaatverandering raken regenpatronen verstoord. Boeren en gemeenschappen grijpen daarom steeds vaker naar grondwater, dat veel sneller wordt opgepompt dan het kan aanvullen. Bekende voorbeelden zijn Central Valley in Californië, waar 70 procent van ’s werelds amandelen wordt geproduceerd en de katoenteelt rond het inmiddels volledig opgedroogde Aralmeer in Centraal-Azië.

“Op dit moment is het overmatig oppompen van grondwater de grootste oorzaak van het verdwijnen van zoet water op land”, aldus de onderzoekers. Daarmee worden de effecten van stijgende temperaturen, verwoestijning en extreme droogte nog eens extra versterkt.

De boodschap van de wetenschappers is duidelijk: het beschermen van grondwater moet wereldwijd prioriteit krijgen. Zonder maatregelen raken samenlevingen afhankelijk van steeds kleinere en kwetsbaardere waterreserves, met gevolgen voor landbouw, natuur en volksgezondheid.

De onderzoekers pleiten voor regionale, nationale en internationale samenwerking om duurzamer met grondwater om te gaan. Dat kan door irrigatiesystemen efficiënter te maken, alternatieve teelten te stimuleren en beter beleid te voeren rond waterverdeling.

“Hoewel inspanningen om klimaatverandering af te remmen vaak moeizaam verlopen, is er geen reden waarom maatregelen tegen uitdroging dat ook zouden moeten doen”, schrijven zij.

De analyse maakt pijnlijk duidelijk dat de wereld niet alleen moet vechten tegen smeltende ijskappen en stijgende temperaturen, maar ook tegen een stille crisis: het verdwijnen van ons zoetwater. Als we niets doen, dreigen miljoenen mensen sneller dan verwacht geconfronteerd te worden met droogte, voedseltekorten en onomkeerbare schade aan ecosystemen.

Bron: Science Alert