Waarom vrouwelijke psychopaten zo vaak onopgemerkt blijven

Vrouwelijke psychopaten vallen vaak niet op omdat we nog steeds zoeken naar het stereotype mannelijke serie‑ of geweldscrimineel. Dat is op zich al te beperkt. Een psychopaat hoeft geen gewelddadig monster te zijn. Het kan ook een koud mens zijn dat geen empathie kent. Maar we zien het vooral bij mannen en niet bij vrouwen.

Daardoor missen hulpverleners, rechters én collega’s vrouwen die even kil en berekenend zijn, maar hun schade vooral relationeel aanrichten.

Onderzoek laat zien dat het klassieke cijfer van zes mannelijke psychopaten op één vrouw waarschijnlijk fors te laag is. De Britse psychopatie‑onderzoeker Clive Boddy stelt zelfs dat het werkelijke aandeel vrouwen tot vijf keer hoger kan liggen dan gedacht, omdat meetinstrumenten vooral zijn ontwikkeld op basis van mannelijke, vaak gewelddadige daders. “Female psychopaths are up to five times more common than previously thought”, concludeert hij.

Waar mannelijke psychopaten vaker opvallen door fysiek geweld of openlijk crimineel gedrag, opereren vrouwen subtieler. Ze gebruiken manipulatie, leugens, emotionele chantage en roddel om anderen te controleren en sociaal te isoleren. Dat valt minder snel onder strafrecht en wordt in de omgeving geregeld afgedaan als “gedoe” of “drama”.

Juist daardoor zijn vrouwelijke psychopaten in organisaties, relaties en gezinnen potentieel extra gevaarlijk: ze blijven lang onzichtbaar, terwijl de omgeving langzaam wordt uitgehold. Pas als meerdere slachtoffers hun ervaringen leggen naast moderne inzichten uit de psychologie, wordt het dodelijke patroon zichtbaar.

In onderzoek is een duidelijk patroon zichtbaar: vrouwelijke psychopaten gebruiken minder fysieke agressie, maar des te meer relationele agressie – roddel, buitensluiten, reputatiesloop en het bespelen van sociale netwerken. Ze spelen makkelijk het slachtoffer om medelijden en bescherming op te roepen, terwijl ze intussen informatie verzamelen die later als munitie tegen je kan worden ingezet. Een structureel gebrek aan echte empathie, geen schuldgevoel na aantoonbaar schadelijk gedrag en een spoor van beschadigde relaties zijn cruciale rode vlaggen.​

Wie meerdere van deze signalen bij dezelfde persoon ziet terugkomen, in verschillende contexten, doet er goed aan afstand te nemen en grenzen scherp te bewaken – ook als de buitenwereld haar nog steeds “zo aardig” vindt.​