Ze zijn 80 maar hun geheugen is 30 jaar jonger: wat we weten over 'superagers’

Dat het brein krimpt met de jaren en herinneringen minder scherp worden, hoort bij het ouder worden. Toch zijn er mensen, zogeheten superagers, voor wie dat niet lijkt te gelden. Hun geheugen blijft even scherp als dertig jaar eerder.

Een van hen is Carol Siegler uit Palatine (Chicago). Op haar 82ste won ze in haar leeftijdsgroep het American Crossword Puzzle Tournament. Volgens onderzoeker Tamar Gefen van Northwestern University gaat het goed met haar. Siegler, inmiddels 85, werkt rustig toe naar haar negentigste verjaardag.

Gefen leidt het SuperAging Program van Northwestern. Het programma screende bijna 2000 mensen die dachten een superager te zijn; minder dan 10 procent voldeed aan de strenge criteria. Om als superager te gelden moet je ouder dan 80 zijn en een episodisch geheugen hebben dat gelijk is aan dat van 50- of 60-jarigen. In totaal onderzochten ze zo’n 300 superagers; momenteel volgen ze 113 mensen en 80 donaties van hersenweefsel maakten veel ontdekkingen mogelijk.

Opvallende verschillen zitten vooral in hersenstructuur en ontstekingsniveaus. De cingulaire schors, een gebied voor aandacht, motivatie en cognitieve betrokkenheid, is dikker dan verwacht, zelfs vergeleken met dertigers of vijftigers. In de hippocampus, het geheugencentrum, vonden ze drie keer minder tau-eiwitten, een kenmerk van Alzheimer. Ook het cholinerge systeem (belangrijk voor aandacht) lijkt bij superagers gespaard te blijven.

Een ander groot resultaat: in de entorhinale cortex, cruciaal voor geheugen en leren, zijn de neuronen uitzonderlijk groot en robuust, soms groter dan bij mensen in hun dertiger jaren. Dat wijst op een structurele stevigheid van cellen die informatie beter doorgeven.

Superagers hebben ook minder geactiveerde microglia (de immuuncellen van de hersenen) in hun witte stof, niveaus die vergelijkbaar zijn met mensen van 30 tot 50 jaar. Dat kan betekenen dat er minder ‘rotzooi’ in de hersenen aanwezig is of dat hun immuunsysteem efficiënter opruimt en daarna weer tot rust komt.

Gedrag en leefstijl lopen sterk uiteen. Superagers zijn vaak sociaal actief en zelfstandig, maar hebben niet per se betere voeding of meer beweging dan leeftijdgenoten. Genetica en epigenetica spelen waarschijnlijk een rol: onderzoekers bekijken kandidaatgenen die te maken hebben met veroudering, celschadeherstel en cognitieve reserve.

Er is geen eenvoudige remedie tegen Alzheimer of geheugenverlies, maar de superager-studies tonen aan dat sommige hersenen decennia lang kunnen vechten tegen veroudering. De hoop is dat beter begrip van deze tophersenen leidt tot gerichte preventie, behandelingen of uiteindelijk gepersonaliseerde combinaties van therapieën. Voor nu blijft het een fascinerend voorbeeld van hoe veerkrachtig het ouder wordende brein kan zijn.

Bron: CNN