Waarom het Songfestival gedoemd is

Het gaat alleen om de Muziek, niet om politiek, natuurlijk. De Eurovision Song Contest, dat is feest en plezier, en zeker niet altijd hoge cultuur. Maar in elk geval draait het om verbondenheid, over landsgrenzen heen. Toch, hoe vaak de Europese Radio- en Televisie-Unie (EBU) dit mantra over het ESC ook herhaalt, al vóór de uiteindelijke stemming was duidelijk: de kloven bestaan, en ze zijn te diep. Deze week bleek hoe diep die werkelijk zijn.

De Europese Omroepunie (EBU) houdt publiekelijk vol dat het Songfestival “niet politiek” is, terwijl het tegelijkertijd landen toelaat én uitsluit op basis van politieke overwegingen. De oorlog in Gaza en de felle discussies over Israëls deelname maken duidelijk dat een competitie tussen natiestaten per definitie een podium voor geopolitiek is, hoe hard de organisatie ook het tegenovergestelde beweert.

Afgelopen week stemde een ruime meerderheid van de EBU-leden ervoor om Israël in 2026 te laten deelnemen, na een pakket aan hervormingen dat de “neutraliteit” van het festival zou moeten waarborgen. Maar diezelfde beslissing joeg vier landen – Spanje, Ierland, Slovenië en Nederland – de deur uit, die nu openlijk aankondigen het festival te boycotten. De Spaanse omroep RTVE stelde dat Israëls deelname “onverenigbaar” is met haar kernwaarden en het idee dat het festival een neutraal cultureel evenement zou zijn.

Culturele boycotacties zijn geen randverschijnsel meer, maar een beproefd politiek instrument geworden, juist rond een wereldwijd bekeken evenement als het Songfestival. Protesten, open brieven van artiesten en oproepen tot uitsluiting van Israël domineerden al de editie van 2024 in Malmö, die door onderzoekers omschreven werd als een van de meest controversiële ooit.diva-portal+2​

Tegelijk verandert ook de manier waarop publiek naar het festival kijkt. Academisch onderzoek rond de editie van 2024 concludeerde veelzeggend: “het is nooit niet politiek als het om het Songfestival gaat”. Zolang de show blijft doen alsof het alleen om glitter en hoge noten gaat, groeit de kloof tussen het officiële narratief en de ervaring van kijkers die in elke stemronde geopolitieke breuklijnen zien.

Dat uitgerekend een “Big Five”-land als Spanje nu afhaakt, is meer dan symbolisch: deze groep levert een fors deel van de financiering en de kijkcijfers. Als geldschieters en fanbasissen tegelijk beginnen af te haken, resteert van het eens zo trotse Europese paradepaardje een wankel merk dat overschreeuwd wordt door zijn eigen conflicten.