12 van de 15 partijprogramma's bevatten punten die strijdig zijn met de rechtsstaat: deze partijen scoren wel goed

Een groot deel van de Nederlandse politieke partijen schuurt in hun verkiezingsprogramma’s tegen de grenzen van de rechtsstaat aan. Dat blijkt uit een analyse van de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA), die maandag haar zogeheten rechtsstatelijke toets presenteerde.

Volgens de onafhankelijke commissie, onder leiding van hoogleraar Elaine Mak (Universiteit Utrecht), bevatten de programma’s van twaalf van de vijftien partijen voorstellen die strijdig zijn met fundamentele rechtsstatelijke beginselen. Alleen GroenLinks-PvdA, Volt en de Partij voor de Dieren blijven volledig binnen de kaders van het recht.

Vooral Forum voor Democratie (33 punten), de PVV (30), JA21 (14), SGP (13) en de BBB (13) hebben plannen die volgens juristen in strijd zijn met nationale of internationale verplichtingen. De NOvA noemt deze trend “zorgwekkend” en waarschuwt dat respect voor de rechtsstaat steeds minder vanzelfsprekend lijkt.

Het merendeel van de strijdige voorstellen gaat over asiel en migratie. Verschillende partijen willen asielprocedures buiten de Europese Unie laten plaatsvinden. Volgens de commissie is dit in strijd met het internationale verbod op het terugsturen van asielzoekers naar onveilige landen.

Daarnaast bevat een aantal partijprogramma’s plannen om bezwaarprocedures in te korten of rechtsbescherming te beperken. Zulke voorstellen krijgen de gele status: ze zijn niet per se in strijd met het recht, maar brengen wel risico’s met zich mee.

Positief beoordeelt de commissie plannen die de overheid toegankelijker en rechtvaardiger moeten maken, een directe reactie op het toeslagenschandaal. Die voorstellen kregen een groene beoordeling.

Sinds 2012 beoordeelt de NOvA verkiezingsprogramma’s op hun juridische houdbaarheid. Waar toen slechts twee partijen een rode beoordeling kregen, zijn dat er nu twaalf. De Orde ziet hierin een verontrustende trend en waarschuwt dat zelfs het huidige kabinet wetten heeft doorgedrukt die eerder als schadelijk voor de rechtsstaat werden aangemerkt.

Volgens de commissie staat dat “haaks op een gezonde rechtsstatelijke cultuur” en is het hoog tijd dat politici het recht niet langer zien als obstakel, maar als fundament van de democratie.

Bron: Volkskrant